Συνέντευξη στο περιοδικό "Ε"
Λίγο πριν τη συναυλία
Αύριο κατεβαίνει στην Αθήνα, για μια συναυλία στο Θέατρο Βράχων, στο Βύρων. Μ'ένα "ζωντανό" δίσκο, την μπάντα του που πλέον απέκτησε όνομα, τους "Λαϊκεδέλικα", και τη "σύμπραξη" του Γιάννη Αγγελάκα. Σήμερα, ο θεσσαλός δημιουργός "συνθέτει" ένα κομμάτι διαφορετικό, αφιερωμένο αποκλειστικά στο ΕΨΙΛΟΝ.
Στο ξεκούρδισμα βοήθησε ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ
φωτογραφίες: ΠΕΠΗ ΛΟΥΛΑΚΑΚΗ
Γιατί παντρεύει την παράδοση με ήχο ηλεκτρικό, χαρακτηρίζει τα τραγούδια του… άτεχνα και θεωρεί τον επαγγελματισμό "παρενέργεια"; Γιατί επιμένει να παραμένει μακριά απ' την Αθήνα και πέρα από ετικέτες; Λίγο πριν ηχήσουν, στους Βράχους, τα όργανα της μπάντας του, που μόνο αυτή ξέρει να βάζει φωτιά στους στίχους και τις νότες του, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου δίνει το στίγμα του, στέλνοντάς μας από τη Λάρισα ένα σημείωμα πολύ προσωπικό.
[Ο ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ Η "ΧΩΡΑ"]
Υπάρχουν διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που ακούν τη μουσική μας. Έτσι είναι πολύ δύσκολο να βρούμε έναν κατάλληλο χώρο να ταιριάζει σε όλους. Παίξαμε στο "Gagarin" -ήταν ωραία αλλά ήταν μόνο για όρθιους. Δεν ξέρω πόσοι δυσκολεύτηκαν μ' αυτό. Στο θέατρο "Χώρα", απ' την άλλη, είχαμε κάποια καθίσματα, αλλά αποδείχτηκαν κι αυτά λίγα. Σκέφτομαι πως η καλύτερη λύση για την περίπτωσή μας είναι να υπάρχουν αρκετά καθίσματα, αλλά και χώρος για όρθιους χωρίς σερβιτόρους, χωρίς την καταναγκαστική χρήση αλκοόλ. Αν όμως κάποιος θέλει να πιεί, να το κάνει χωρίς να χρειαστεί την άλλη μέρα καταναλωτικό δάνειο για να επιβιώσει. Θα προσέχω πια πολύ περισσότερο αυτές τις παραμέτρους ώστε να μην παρεμβάλλονται στην καλή ανάδραση που υπάρχει ανάμεσα σε μας και σ' αυτούς που έρχονται να μας ακούσουν.
Έχω την αίσθηση πως πιο ωραία είναι σε κλειστό χώρο, αλλά μερικές στιγμές σε ανοιχτό χώρο είναι ανεπανάληπτες. Τελικά εκείνο που μετράει είναι η μέθεξη. Μπορεί να συρρικνώσει ένα θέατρο 5.000 θέσεων και να το κάνει δωμάτιο 3x3.
[Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΠΙΘΥΜΙΑ]
Το πιο φοβερό πράγμα σε σχέση με τη μουσική που κάνω το άκουσα στη Δράμα. Ήρθε μια κυρία και μου είπε ότι ένα αγαπημένο της πρόσωπο που ήταν βαριά άρρωστο και γνώριζε ότι θα πεθάνει, ζήτησε στην κηδεία του να του τραγουδάνε οι φίλοι του τη "Ανδρομέδα". Αυτό δεν εξαργυρώνεται με τίποτα. Ήταν ό,τι πιο σημαντικό άκουσα για τη μουσική μου, και μάλιστα θεώρησα ότι ήταν και παραπάνω απ' ό,τι της πρέπει.
[ΤΑ 30 ΑΡΓΥΡΙΑ ΚΑΙ Η ΛΥΤΡΩΣΗ]
Για τους αληθινούς μουσικούς, η σχέση με τη μουσική είναι πρωτίστως σχέση πάθους. Ο επαγγελματισμός προκύπτει σαν… παρενέργεια. Αν σταματήσει το πάθος, εξατμίζεται και ο μουσικός. Μένει μονάχα η σκιά του, που προσπαθεί να σηκώσει το φορτίο της ζωής με τη βοήθεια μιας δεξιότητας όπως όλες οι άλλες.
Μερικές φορές, μετά το τέλος μιας εμφάνισης, όταν έρχεται η ώρα να πληρωθώ, νιώθω αμήχανα, σαν να μου δίνουν τα τριάντα αργύρια. Από την άλλη, η πραγματικότητα μου επιβάλλει τους όρους της. Σε μια κοινωνία της εμπορευματοποίησης, όταν οι άλλοι βγάζουν κέρδος από μένα, θα διεκδικήσω ό,τι μου αναλογεί. Γι' αυτό όταν παίζουμε καμιά φορά χωρίς αμοιβή, για κάποιο σκοπό, νιώθω λυτρωμένος. Αυτό που εισπράττω από τη μουσική, το ξαναγυρνάω εκεί που πρέπει, στη μεγάλη κοινόχρηστη πηγή των συναισθημάτων.
Η μουσική είναι ελευθερία και πρέπει να υποστηρίζει ό,τι γίνεται για την ελευθερία. Δεν χρειάζεται να είναι πολιτικοποιημένη στο στίχο. Αν βγαίνει μια αυθεντικότητα, αυτό αρκεί. Νομίζω, αν κάποιος είναι αληθινός, κλονίζει τα ανδρείκελα και τους μεταλλαγμένους. Αυτό είναι σημαντικό βήμα, είναι από μόνο του μια κοινωνική παρέμβαση. Ακόμα κι αν έχει κόστος -που δεν το νόμίζω-, ας είμαστε χωρίς προσωπεία και στη ζωή και στην τέχνη. Και να τολμάμε. Να φύγει ο φόβος και η οκνηρία.
[ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ]
Η "συνομιλία" μας με την παράδοση ξυπνά συγκινήσεις, αλλά πιο πολύ αυτό συμβαίνει στην Αθήνα. Μου κάνει εντύπωση, άτομα που έχουν ζήσει όλη τους τη ζωή στην πόλη συγκινούνται από εικόνες που δεν τις έχουν ζήσει -ίσως- ποτέ, που μπορεί όμως και να βρίσκονται κάπου βαθιά μέσα τους καταπιεσμένες. Η παράδοση έχει τόσο μεγάλη δύναμη που μερικές φορές αναρωτιέμαι μήπως τη χρησιμοποιούμε σαν δεκανίκι για να κερδίσουμε τον κόσμο που μας ακούει, ανασφαλείς για τα δικά μας τραγουδάκια. Όταν ακούω τη Μάρθα να λέει τα παραδοσιακά της Καρπαθου, μετά νιώθω άχαρα, ντρέπομαι να πώ δικά μου. Ως ακροατή, η ανώνυμη δημιουργία -γιατί αυτό είναι το στοιχείο που μου δίνει τη μεγάλη δύναμη στην παραδοσιακή μουσική- μ' αγγίζει βαθιά. Ως δημιουργός δεν μπορώ να σταθώ στην παράδοση και ν' αναμασήσω. Θέλω να κάνω πράγματα καινούρια και διαφορετικά, όχι μόνο σε σχέση με την παράδοση, αλλά και σε σχέση με ό,τι υπάρχει σήμερα. Ένα ερώτημα που με βασανίζει είναι αν αυτά θ' αντέξουν στο χρόνο, μια και ο χρόνος είναι σταυρωτής.
[Ο ΜΠΑΜΠΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ]
Κάθε φορά που έπρεπε -προς το τέλος του προγράμματος, ως είθισται- να παρουσιάσω τους μουσικούς, μου έβγαινε ένα ζόρισμα. Σε μια εμφάνισή μας, καθώς τα παιδιά έπαιζαν το ορχηστρικό μετά το οποίο θα τους παρουσίαζα, έκανα μια γρήγορη ενδοσκόπηση και κατάλαβα ότι δυσανασχετούσα γιατί η παρουσίαση των μουσικών είναι ένα εθιμικό με επαγγελματική και αφ' υψηλού διάθεση, ενώ μεταξύ μας υπάρχει φιλική σχέση. Από κείνη τη στιγμή αποφάσισα να μην ξαναπώ τα ονόματά τους. Άσε που δεν χρειάζεται κιόλας, γιατί είναι γνωστοί στους περισσότερους. Έχουν σημαντική παρουσία στα μουσικά δρώμενα, καθένας στο ιδίωμά του. Ο Μπάμπης ο Παπαδόπουλος ήταν αυτός που τους έβαλε στην πρίζα να υποστηρίξουν δημιουργικά αυτό που χτίστηκε, πρώτα με το "Βραχνό προφήτη" κι ύστερα με την "Αγρύπνια". Γουστάρω πολύ την όλη φάση και καμαρώνω σαν το γύφτικο σκεπάρνι. Κάποιοι φίλοι από τα παλιά -που έχουν μείνει στον "ακουστικό" Θανάση- διαφωνούν και μαζεύουν υπογραφές για να μου κάνουν λοβοτομή. Άλλοι, πάλι, μου λένε ότι τους "ανάγκασαν" οι δύο τελευταίοι δίσκοι ν' ακούσουνε ελληνική μουσική. Η διαίσθησή μου δεν με ξεγελά. Βαδίζουμε καλά.
[ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΟΥ ΤΑΡΑΖΕΙ]
Παρότι όλοι αναγνωρίζουν ότι η παράδοσή μας είναι εξαιρετικά πλούσια, δεν έγινε γνωστή έξω, σε σύγκριση με τις μουσικές παραδόσεις άλλων χωρών. Ίσως να μην βρέθηκαν οι μουσικοί εκείνοι που θα προσπαθούσαν κάτι τέτοιο. ίσως να φταίνε και οι δισκογραφικές εταιρίες. Πάντως, σήμερα, στη σύγχρονη δημιουργία είμαστε αρκετά πίσω, απ' όσο γνωρίζω. Ελάχιστα πράγματα μπορούν ν' αναμετρηθούν μ' αυτά που γίνονται σε άλλες χώρες. Μιλάω τόσο για τη δισκογραφία όσο και για τις ζωντανές εμφανίσεις. Ενώ είδα αρκετά συγκροτήματα από το εξωτερικό που με τάραξαν με την ενέργειά τους, πρέπει να ομολογήσω ότι πολύ λίγα ελληνικά μου έδωσαν κάτι αντίστοιχό.
["Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΔΕΝ ΣΚΟΤΩΝΕΤΑΙ"]
Η πειρατία δεν μπορεί να σκοτώσει τη μουσική. Όσο οι ίδιοι οι δημιουργοί, αυτοί που βγάζουν τη μουσική, παραμένουν αυθεντικοί και όσο προσπαθούν να λυτρωθούν, δεν πρόκειται ποτέ τους να πάθουν τίποτα. Πώς η μουσική τους θα φτάνει στον κόσμο; Τρόποι θα υπάρχουν. Η μουσική δεν θα χαθεί όσο υπάρχουν άνθρωποι που ψάχνουν τη συγκίνηση και τη λύτρωση μέσα από την τέχνη.
[ΟΙ "ΟΥΚΡΑΝΕΡΙ" ΤΗΣ ΛΑΡΙΣΑΣ]
Έχω δεί πολύ ωραία πράγματα να γίνονται από Αφρικανούς, π.χ., που πέρα από την παραδοσιακή τους μουσική είχαν ακούσματα κι έπαιζαν και δυτική μουσική. Αυτό το δίπολο έχει δώσει πολύ ωραία πράγματα, με φρεσκάδα.
Η ανάμειξη των πολιτισμών που γίνεται όχι από πάνω, από τις εταιρίες, αλλά προκύπτει φυσικά, δίνει φοβερά αποτελέσματα. Στην τέχνη, αλλά και στην ίδια τη ζωή. Εγώ χαίρομαι, π.χ., όταν πηγαίνω στην Κυψέλη και βλέπω ανθρώπους από τα πέρατα της Γής να συνυπάρχουν. Νομίζω ότι είναι απ' τα καλύτερα σημεία της Αθήνας. Δεν ξέρω πως το εισπράττουν κάποιοι παλιοί Αθηναίοι, αλλά εμένα με γεμίζει αισιοδοξία και χαρά.
Στη Λάρισα κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να συμβεί, δεν υπάρχει αυτή η ανάμειξη των πολιτισμών. Αν και τώρα έχει σπάσει το πράγμα, υπάρχουν οι βάσεις, το αεροδρόμιο, οι… Ρωσίδες. Έχουμε πολλές "ουκρανερί" τριγύρω.