Αγκίδα: νεαρά ύπαρξη.
«μια αγκίδα που 'χε τσιάτσια»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Αγωγιάτες: πόδια, μεταφορείς.
«διγκράνια κι αγωγιάτες»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Ακταιωρός: ο φύλακας της ακτής / μικρό σκάφος για τη φρούρηση των ακτών.
«της νύχτας η ακταιωρός τους πλάνητες μαζεύει»
(Η παραβολή του ασώτου από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Αμεντολέα (Αμυγδαλιά): Ποταμός και ελληνόφωνο χωριό στην περιοχή της Καλαβρίας στη νότια Ιταλία.
«φτάνουν στου Βούα το γυαλό και στην Αμεντολέα»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Αμόνι: εργαλείο των σιδηρουργών πάνω στο οποίο γίνεται η σφυρηλάτηση.
«στου Ήφαιστου τ' αμόνι»
(Περσεφόνη; από το δίσκο Ο Διάφανος)
Ανδρείκελο: άνθρωπος χωρίς δική του θέληση και προσωπικότητα, κατευθυνόμενος.
«Και να' σου πλησιάζουνε ανδρείκελα που μοιάζουνε»
(Περσεφόνη; από το δίσκο Ο Διάφανος)
Ανέστος: ο ρεμπέτης Ανέστης Δελλιάς ο οποίος πέθανε από χρήση ηρωίνης. Στο γεγονός αυτό αναφέρεται και ο στίχος.
«ο Ανέστος τρυφερά γέμιζε καρφιά τα χέρια»
(Όνειρο από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Αραράτ: βουνό της ανατολικής Τουρκίας (5165μ.) στα σύνορα Περσίας, Τουρκίας και Αρμενίας. Σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη εκεί στάθηκε η Κιβωτός του Νώε.
«κι οι λειχήνες του Αραράτ»
(Φεϊρούζ από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Ασίκικος: λεβέντικος.
«ασίκικο χορό, χορεύουν οι ψυχές τους»
(Άγιοι από το δίσκο Μαγγανείες)
Ασμάκι: ρέμα στην περιοχή της Λάρισας.
«Στον Ιορδάνη ήμουνα - ή μήπως στο Ασμάκι;»
(Το κάλεσμα από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Ασπρομόντε: βουνό στην περιοχή της Καλαβρίας, πατρίδα μερικών απ τα πιο όμορφα ελληνόφωνα χωριά της Κάτω Ιταλίας
«στου Ασπρομόντε τις πλαγιές»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Άτμαν: σύμφωνα με τις Ουπανισάδες, ιερό βιβλίο των Ινδουιστών, το σύνολο της πραγματικότητας αποτελείται από δύο στρώματα. Εκείνο της απόλυτης Θείας πραγματικότητας στο οποίο δόθηκε το όνομα Μπράχμαν και του κόσμου που απορρέει από το Μπράχμαν. Και σε κάθε ον που ζει στον κόσμο έχει εισχωρήσει και ενυπάρχει το Μπράχμαν ως Άτμαν, δηλαδή στο βάθος του ανθρώπου βρίσκεται το Άτμαν. Στη Γιόγκα ο σκοπός του διαλογισμού είναι η ένωση με το Άτμαν ώστε να απελευθερωθεί το άτομο από τον υλικό κόσμο, με τη διακοπή του κύκλου των μετενσαρκώσεων.
(Άτμαν από το δίσκο Βραχνός Προφήτης)
Αχέροντας: ηπειρώτικος ποταμός μήκους 65χλμ που διανύει τους νομούς Πρεβέζης, Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας και καταλήγει στην παραλία Αμμουδιά στο Ιόνιο πέλαγος. Οι αρχαίοι Έλληνες τον θεωρούσαν τον "ποταμό των ψυχών" απ' όπου ο περίφημος χάροντας, ο βαρκάρης μετέφερε τις ψυχές των νεκρών στη Λίμνη Αχερουσία.
«Βαρκάρη του Αχέροντα σ' έχουν ξεδιαλεγμένο»
(Τα Παξιμάδια από το δίσκο Ο Διάφανος)
Βάλια Κάλντα (ζεστή κοιλάδα): εθνικός δρυμός της Πίνδου στην περιοχή των Γρεβενών.
«το νερό στη Βάλια Κάλντα το φυλάγουν οι Αγγέλοι»
(Βάλια Κάλντα από το δίσκο Η βροχή από κάτω)
Βεγγέρα, Μούσες, Μονοπώλιο, Μπραζίλ και Λάμπα: ιστορικά κλαμπ της Λάρισας της δεκαετίας 1980-1990.
«Βεγγέρα, Μούσες, Μονοπώλιο, Μπραζίλ και Λάμπα»
(Πάστα με κερασάκι από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Βοξ: Θερινός κινηματογράφος που βρίσκεται στην πλατεία των Εξαρχείων.
«κι ενώ στο Βοξ παιζότανε έργο του Παζολίνι»
(Το σκουλαρίκι από το δίσκο Μαγγανείες)
Βόρας: όρος της Μακεδονίας, προέκταση του Βέρμιου προς Βορρά. Η ψηλότερη κορφή του ονομάζεται Καϊμάκτσαλάν και έχει ύψος 2500μ.
«στου Βόρα το κατάρτι»
(Άτμαν από το δίσκο Βραχνός Προφήτης)
Βούα: ο Γυαλός του Βούα (Bova Marina) είναι το επίνειο της ορεινής Μπόβα, ελληνόφωνου χωριού στην περιοχή της Καλαβρίας στην κάτω Ιταλία.
«φτάνουν στου Βούα το γυαλό»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Βρύα (ή αλλιώς μούσκλια): μικροί υδρόβιοι φυτικοί οργανισμοί, συνήθως πράσινοι, που ανήκουν στην κατηγορία των βρυόφυτων. Τους συναντούμε κυρίως σε πέτρες, τοίχους και κορμούς δέντρων αλλά και μέσα στο χώμα ή στο νερό.
«που το άσπρο στο μάτι του έχει γεμίσει με βρύα»»
(Ο ελάχιστος εαυτός από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Γαβρί: τυρί.
«γαβρί και νταλαμάγκο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Γευγελή: πόλη των Σκοπίων, κοντά στις όχθες του Αξιού ποταμού, μόλις 2 χλμ από το μεθοριακό σταθμό των Ευζώνων. Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί ως καζίνο με χιλιάδες επισκέπτες να συρρέουν εκεί απ' όλα τα Βαλκάνια.
«μην την περνάς τη Γευγελή»
(Στην Κοιλάδα των Τεμπών από το δίσκο Ο Διάφανος)
Γιδάς: η σημερινή Αλεξάνδρεια Ημαθίας.
«απ' το Γιδά Ζουρνάδες»
(Το κάλεσμα από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Γκντάμες: μύξες.
«με πήρανε κι οι γκντάμες»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Γκούμπζα: γαβάθα.
«όπου χωράει στην γκούμπζα»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Γκουνταμάνι: δασική θέση στο οροπέδιο Καλλιπεύκης, στον Κάτω Όλυμπο.
«και φτάνω πάνω στο βουνό, ψηλά στο Γκουνταμάνι»
(Ομίχλη από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Γκρέτσω: γριά.
«Όμως μια γκρέτσω πονιτ'κή»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Γυαλίζω: βλέπω, παρατηρώ.
«Γυαλίζω τσ' άλλους και κουνώ»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Δαμασκηνό: Προερχόμενο από τη Δαμασκό (πρωτεύουσα της Συρίας). Στο τραγούδι, αναφέρεται στα Δαμασκηνά Σπαθιά που ήταν θρυλικά για την αιχμηρότητα και τη δύναμή τους.
«κι αν γίνει η ανάσα σου σπαθί Δαμασκηνό»
(Τότε και 'γω από το δίσκο Μαγγανείες)
ΔΕΥΑΛ: αρχικά των λέξεων Δημόσια Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Λάρισας.
«σκυφτός στης ΔΕΥΑΛ τα χαρακώματα μετράω»
(Πάστα με κερασάκι από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Διγκράνια: χέρια, αγροτικό εργαλείο στο ύψος του αγρότη με διχαλωτή άκρη για συλλογή αχύρου και λίχνισμα του σταριού.
«διγκράνια κι αγωγιάτες»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Διονύσης: πρόκειται για το Διονύσιο Ρούσσο, επί δεκαετίες συνεργάτη των Χειμερινών Κολυμβητών.
«γεια σου Διονύση μου»
(Η Μοσχαροκεφαλή από το δίσκο Ο Διάφανος)
Δούσιας: πρόκειται για τον Κώστα Δούσια ή Δούσα ή Γκούσα, ρεμπέτης που την δεκαετία του 30 συμμετείχε στις πρώτες ηχογραφήσεις ρεμπέτικων τραγουδιών στην Αμερική ηχογραφώντας μεταξύ των ετών 1390-1937 18 παραδοσιακά κυρίως τραγούδια στην αμερικάνικη Columbia, παίζοντας κιθάρα και τραγουδώντας ο ίδιος.
«μαζί με την Μαρίκα, το Δούσια, τον Κωστή»
(Στην Αμερική από το δίσκο Ο Διάφανος)
Δρόλαπας: δυνατός αέρας που συνοδεύεται από βροχή.
«Μαύρος δρόλαπας να κάνει από όλες τις ψυχές χαρμάνι»
(Παραβάτες από το δίσκο Ζωή λαθραία)
Δροσουλίτες: κατά το τέλος του Μάη, μέχρι τις αρχές Ιουνίου, λίγα λεπτά πριν την ανατολή του ηλίου, που η πρωινή δροσιά και η ομίχλη δεν έχουν ακόμα διαλυθεί και υπάρχει στην ατμόσφαιρα απόλυτη νηνεμία, παρουσιάζεται στη θέση Θυμέ Κάμπος, πάνω από την ερειπωμένη εκεί κοντά Μονή του Αγίου Χαραλάμπους, ένα περίεργο φαινόμενο να κινείται προς τη θάλασσα. Στρατιά ολόκληρη από ανθρώπινες σκιές με αστραφτερές πανοπλίες (στρατιωτών, πεζών και ιππέων) προελαύνουν προς τη θάλασσα, πάνω από το Φραγκοκάστελλο. Λέγεται ότι είναι ο Χατζής-Μιχάλης με τους καβαλάρηδές του, που πολεμούν πάλι τους Τούρκους…
Τους σκιώδεις αυτούς μαχητές ο λαός τους ονομάζει «Δροσουλίτες» γιατί μόνο με τη δροσιά της αυγής κάνουν την εμφάνισή τους. Η διάρκεια του φαινομένου κρατά 8-10 λεπτά και κατόπιν εξαφανίζεται με την εμφάνιση των πρώτων ακτίνων του ήλιου. Για να το δεις όμως πρέπει να είσαι στην πεδιάδα και όχι στα γύρω υψώματα. Η λαϊκή πίστη θεωρεί ότι οι σκιές ανήκουν στους άνδρες του ηπειρώτικου εθελοντικού σώματος που σκοτώθηκαν στην πεδιάδα του Φραγκοκάστελλου το Μάιο του 1828, έχοντας αρχηγό τον Ηπειρώτη Χατζημιχάλη Νταλιάνη. Σ' αυτό το σημείο οι Ηπειρώτες συγκρούστηκαν με τους Τούρκους, χωρίς ν' ακούσουν τους Σφακιανούς που τους υπέδειξαν ότι ο χώρος δεν προσφερόταν για άμυνα. Τους έχει γίνει ακλόνητη πίστη ότι οι Δροσουλίτες είναι οι ψυχές των 305 σκοτωμένων ανδρών που τα κορμιά τους έμειναν άταφα. Κι έρχονται κάθε χρόνο στην επέτειο της μάχης, με την προϋπόθεση ότι οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν.
«και το Μάη δροσουλίτες»
(Παραβάτες από το δίσκο Ζωή λαθραία)
Ερυθρελάτη: είδος κωνοφόρου δέντρου, κοινού στην Ευρώπη από όπου βγαίνει η σουηδική ξυλεία. Στην Ελλάδα συναντάται μόνο στην οροσειρά της Ροδόπης, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
«να θυμηθώ να ξεχαστώ, να γίνω ερυθρελάτη»»
(Σιμούν από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Ζέφυρος: μυθική ονομασία του δυτικού ανέμου· γιος του Αστραίου και της Ηούς, πατέρας των αλόγων του Αχιλλέα.
«γιατί στην καρδιά μου ο Ζέφυρος φυσά»
(Όταν τραγουδάω από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Ζίγρες: βάτα, ακανθώδεις θάμνοι.
« μόνο η καλή μου έλειπε, γιατί έμπλεξε τις ζίγρες στα μαλλιά της»
(Το κάλεσμα από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Ζιούμπενα: λαχανόπιτα.
«να φτιάξει μια μελαχρινή, ζιούμπενα δίχως άλλο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Θάμυρις: μυθικός αοιδός και μουσικός. Τον τύφλωσαν οι Μούσες και του στέρησαν τις μουσικές του ικανότητες.
«Κάθισε κοντά μου Θάμυρι να πούμε»
(Όταν τραγουδάω από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Θρακιάς: βόρειος άνεμος
«Έρημα κορμιά, μελτέμια και θρακιάδες»
(Έρημα κορμιά από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Ιεριχώ: από τις αρχαιότερες πόλεις της Μεσοποταμίας. Βρίσκεται κοντά στο σημερινό Ain-es-Sultan, στο Δυτικό άκρο της κοιλάδας του Ιορδάνη, έξι μίλια βόρεια της Νεκράς Θάλασσας. Η πόλη είναι γνωστή από την Παλαιά Διαθήκη για τη θαυματουργική κατάρρευση των τειχών της από τα στρατεύματα τού Ιησού τού Ναυή.
«κι ύστερα την Ιεριχώ μπροστά στα μάτια μου είδα»
(360 χλμ από το δίσκο Ο Διάφανος)
Καίσαρας Βαλιέχο: περουβιανός ποιητής που γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1892 στο χωριό Σαντιάγο Ντε Τσούκο του Περού και πέθανε, ύστερα από έναν περιπετειώδη, στερημένο βίο, σε μια κλινική του Παρισιού τον Απρίλιο του 1938 σε ηλικία 46 χρόνων.
«τρώει την πέτρα σαν ψωμί ο Καίσαρας Βαλιέχο»
(Διάφανος από το δίσκο Διάφανος)
Καλόγηρος: νύχτα.
«ξεχώθ'κε ένα καλόγηρο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Κατσαρός: εννοείται ο Γεώργιος Θεολογίτης μουσικός και τραγουδιστής που γεννήθηκε στην Αμοργό το 1988 και μετανάστευσε στην Αμερική το 1913 όπου και έζησε σχεδόν όλη τη μακρά ζωή του τραγουδώντας με την κιθάρα του ένα μεγάλο ρεπερτόριο από ελαφρά, επιθεωρησιακά, ρομάντζες, ξένα τραγούδια μέχρι βαριά ρεμπέτικα. Το «Κατσαρός» είναι παρατσούκλι, από τα πυκνά κατσαρά μαλλιά που είχε και που τα διατήρησε ως τα βαθιά του γεράματα. Θεωρείται ο πατριάρχης του αστικού τραγουδιού, αυτού που συνηθίσαμε να ονομάζουμε λαϊκό και (πιο στενά) ρεμπέτικο τραγούδι.
«του Κατσαρού ανεμίζουνε τα κατσαρά μαλλιά του»
(Στην Αμερική από το δίσκο Ο Διάφανος)
Καφτάνι: ένδυμα των ανατολικών λαών πλούσια διακοσμημένο και ντυμένο με γούνα.
«Καφτάνια της ψυχής, αρχαίες αμαρτίες»
(Έρημα κορμιά από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Κιούγκια: υδροσωλήνες
«με τα κιούγκια στο σκοτάδι»
(Κάτω απ' το μαξιλάρι από το δίσκο Στην Ανδρομέδα και στη γη)
Κιρκαδιανός: ο αναφερόμενος στο βιολογικό ρυθμό με περίοδο το ημερονύχτιο [<λατιν. circum (=γύρω) + dies (=ημέρα)]
«Oι πολιτείες πάντα χορεύουν σε ρυθμό κιρκαδιανό»
(Αποσπερίτης από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Κούρκουλας: παπάς.
«σαν το 'μαθε κι ο κούρκουλας»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Κούφιο: σπίτι.
«στο κούφιο που αγρυπνούσα»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Κράνα: ο καρπός της κρανιάς, είδος δέντρου που είναι γνωστό για το σκληρό ξύλο του.
«Θα 'χει θυμάρι στα μαλλιά, κράνα για σκουλαρίκια»
(Πεχλιβάνης από το δίσκο Βραχνός Προφήτης)
Κρεμόνα: πόλη της Ιταλίας στη Λομβαρδία, χτισμένη στον ποταμό Πάδο. Εκεί γεννήθηκαν οι περίφημοι κατασκευαστές βιολιών Στραντιβάριους, Γκουαρνέρι και Αμάτι.
«Περνούσε κι ένας μάστορας που 'μαθε στην Κρεμόνα»
(Η ουρά του αλόγου από το δίσκο Το μαντήλι της νεράιδας)
Κωστής: πρόκειται για τον Α. Κωστή ή Αντώνη Μπέζο, ρεμπέτη που έκανε στην Αμερική τη δεκαετία του '30 από τις πρώτες ηχογραφήσεις ρεμπέτικων τραγουδιών.
«μαζί με την Μαρίκα, το Δούσια, τον Κωστή»
(Στην Αμερική από το δίσκο Ο Διάφανος)
Λάβδανο: οπιούχο κατευναστικό φάρμακο.
«Πίσω απ' την πόρτα ξεδιψούν με λάβδανο οι ψυχές μας»
(Η λάθος μοιρασιά από το δίσκο Λάφυρα)
Λαγός: αγόρι.
«Λαγέ μ' να πεις στη μάνα σου»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Λάμια: μυθολογική τερατόμορφη γυναίκα. Μεταφορικά, η κακιά και άπληστη γυναίκα.
«Δροσοσταλίδα το πρωί, το μεσημέρι λάμια»
(Στη φωτιά από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Λαμπυρίδα: η πυγολαμπίδα.
«Πάνω στα λυτά σου τα μαλλιά φωλιάζουν λαμπυρίδες»
(Στυλίτης από το δίσκο Λάφυρα)
'Λόιρα: ολόγυρα.
«γυρνώ κι βλέπω 'λόιρα»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Μαγγανεία: Η απάτη με κάθε είδους ιατρικά ή κάθε μορφής "μαγικά φίλτρα". Στον αποκρυφισμό η μαγγανεία αποτελεί κλάδο της μαύρης μαγείας με την οποία επιδιώκεται η πρόσκληση και βοήθεια κακοποιών και κατωτέρων όντων (πνευμάτων) του αόρατου κόσμου. (από το Wikipedia)
(Mαγγανείες από το δίσκο Μαγγανείες)
Μανεύω: τρώω.
«μόνος να την μανέψεις »
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Μαργώνω: ξεπαγιάζω.
«Μαργώνουν τα πουλιά της γης κι ούτε ένα δε ζυγώνει»
(Αερικό από το δίσκο Λάφυρα)
Μαρίκα: εννοείται η Μαρίκα Παπαγκίκα, ρεμπέτισσα της Αμερικής που γεννήθηκε στην Κω το 1890, μετανάστευσε σε μικρή ηλικία στην Αλεξάνδρεια Αιγύπτου όπου έκανε και της πρώτες της εμφανίσεις και ηχογραφήσεις σαν τραγουδίστρια, και συνέχισε την καριέρα της στην Αμερική όπου μετανάστευσε για δεύτερη φορά το 1915. Θεωρείται ανάμεσα στις πρώτες Ελληνίδες τραγουδίστριες που πρωταγωνίστησαν κατά εξέλιξη των πρώτων ηχογραφήσεων και της δισκογραφίας. Το ρεπερτόριο της ήταν πλούσιο και περιλάμβανε δημοτικά, ελαφρά λαϊκά και ευρωπαϊκά τραγούδια. Παρόλα αυτά έμεινε περισσότερο γνωστή ως αντιπρόσωπος του ρεμπέτικου τραγουδιού και ειδικότερα για το Σμυρναίικο ύφος με το οποίο ερμήνευε τα ρεμπέτικα.
«μαζί με την Μαρίκα, το Δούσια, τον Κωστή»
(Στην Αμερική από το δίσκο Ο Διάφανος)
Μαρμαρυγή: λάμψη, ακτινοβολία.
«Mες στο σκοτάδι θα 'ρθουν πάλι μακρινές μαρμαρυγές»
(Αποσπερίτης από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Μάσιμο Τροΐζι: ο πρωταγωνιστής της κινηματογραφικής ταινίας Ο Ταχυδρόμος ο οποίος πέθανε λίγο μετά το τέλος των γυρισμάτων.
«τον Μάσιμο Τροΐζι να βρει και να του πει»
(Απόψε από το δίσκο Λάφυρα)
Μάτσεμα: χέσιμο (από το ματσεύω = χέζω).
«τόσο στο μάτσεμα εύκολος»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Ματσιφτάρι: σκατό.
«να κλώθει το ματσιφτάρι μ'»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Μεβλανά Tζελαλεδίν: ιδρυτής τάγματος δερβίσηδων.
«κι ο Μεβλανά Tζελαλεδίν γυρνούσε και γυρνούσε»
(Όνειρο από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Μελαχρινή ζιούμπενα: λαχανόπιτα.
«να φτιάξει μια μελαχρινή ζιούμπενα δίχως άλλο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Μελούνα: τοποθεσία στις προσβάσεις του Κάτω Ολύμπου στη Θεσσαλία, ανάμεσα Ελασσόνας και Τυρνάβου. Εκεί υπάρχει ένας αυχένας που το πέρασμά του οδηγεί στη πεδιάδα του Πηνειού.
«Άντε, κει ψηλά στην άκαρπη Μελούνα»
(Ανδρομέδα από το δίσκο Στην Ανδρομέδα και στη γη)
Μπακούνιν: πρόκειται για τον Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν (1814-1876), Ρώσο θεωρητικό του αναρχισμού που με τη ζωή και το έργο του επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ιστορία του αναρχικού κινήματος τον 19ο αιώνα.
«Το πτυελοδοχείο του Μπακούνιν το χυτό»
(San Michele από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Μπεκάα: η κοιλάδα Μπεκάα στο νότιο Λίβανο όπου βρίσκεται το σπουδαιότερο μνημείο της χώρας, το Μπααλμπέκ (Ηλιούπολη). Εκεί τραγούδησε η Φεϊρούζ μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου στο Λίβανο.
«και συ στης Μπεκάα τη θέρμη τραγουδάς το ανείπωτο»
(Φεϊρούζ από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Μπεκτασήδες: μουσουλμανικό μοναχικό τάγμα δερβίσηδων.
«Κι έτσι όπως χάζευα ντερβισάδες, μπεκτασήδες»
(Όνειρο από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Νταλαμάγκο: γάλα.
«γαβρί και νταλαμάγκο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Ντε Αντρέ: απ' τους σημαντικότερους Ιταλούς τραγουδιστές.
«κιθάρα παίζει ο Ντε Αντρέ, με πεταχτά ακόρντα»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Ντερβισάδες (δερβίσηδες): μουσουλμάνοι μοναχοί.
«Κι έτσι όπως χάζευα ντερβισάδες»
(Όνειρο από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Ντισέρι: γαϊδούρι.
«και βάλτσαμε ντισέρι»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Ξεχώθ'κε: ήρθε (από το ξεχώνομαι = έρχομαι).
«ξεχώθ'κε ένα καλόγηρο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Ξηριάς (ή Τιταρήσιος όπως είναι πιο γνωστός): ένας από τους πιο σημαντικούς παράποταμους του Πηνειού που διαρρέeι και τον Τύρναβο, τόπο γέννησης του Θανάση.
«απ' το γεφύρι του Ξηριά περνώ αλλοπαρμένος»
(Ομίχλη από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Οδαλίσκη: θαλαμηπόλος των χαρεμιών, ευνοούμενη Οθωμανών αξιωματούχων και ηγεμόνων
«Στη μέση η Φιλίποβνα και γύρω οδαλίσκες»
(Άσωτος υιός από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Παζολίνι: Πιέρ Πάολο Παζολίνι, Ιταλός ηθοποιός, ποιητής, συγγραφέας και σκηνοθέτης.
«κι ενώ στο Βοξ παιζότανε έργο του Παζολίνι»
(Το σκουλαρίκι από το δίσκο Μαγγανείες)
Παρτάλι: κουρέλι, παλιόρουχο. Μεταφορικά ο ξεπεσμένος, περιθωριοποιημένος από την κοινωνία άνθρωπος.
«και τα παρτάλια οι σκέψεις μας πειρατική σημαία»
(Σιμούν από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Πεχλιβάνης: παλαιστής.
«Μια νύχτα θα 'ρθει από μακριά αέρας Πεχλιβάνης»
(Πεχλιβάνης από το δίσκο Βραχνός Προφήτης)
Περσεφόνη: κόρη της θεάς Δήμητρας και του Δία την οποία άρπαξε ο Πλούτωνας και την οδήγησε στον κάτω κόσμο κάνοντας την βασίλισσα του Άδη. Η Δήμητρα θρηνώντας ταξίδεψε ολόκληρο τον κόσμο για να τη βρει. Τέλος ο Δίας αποφάσισε έξι μήνες το χρόνο να μένει η Περσεφόνη κάτω στον Άδη με το σύζυγό της και έξι μήνες στη Γη με τη μητέρα της. Έτσι τους μήνες που είναι στον πάνω κόσμο η Θεά Δήμητρα χαίρεται και έχουμε καλοκαιρία, ενώ τους άλλους κακοκαιρία.
(Περσεφόνη; από το δίσκο Ο Διάφανος)
Πιραντέλλο: νομπελίστας ιταλός δραματουργός, μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος.
«ο Πιραντέλλο λάμπει δες, στου Σαρκασμού τα δόντια»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Πισπιλής: κώλος.
«Πισπίλη είχα δύστροπο»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Πλαλτός: τραχανάς.
«Όσα σπυριά 'χει ο πλαλτός»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Πονιτ’κή: πονετική.
«Όμως μια γκρέτσω πονιτ'κή»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Πτυελοδοχείο: δοχείο για τα πτύελα (σάλια και εκκρίματα του αναπνευστικού συστήματος).
«Το πτυελοδοχείο του Μπακούνιν το χυτό»
(San Michele από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Πυθία: το όνομα των ιερειών στο μαντείο του Απόλλωνα στους Δελφούς.
«κοντά μου η Πυθία ήρθε τρεκλίζοντας»
(Φάλτσος χρησμός από το δίσκο Κύκλος)
Ρέλια: Το ρέλι και συνηθέστερα στον πληθ. τα ρέλια στην ναυτική ορολογία είναι το εξελληνισμένο rail της αγγλικής γλώσσας. Στο ναυτικό δηλώνει τις κάθε είδους χειρολαβές ή συρματόσχοινα ασφαλείας (hand rails, life rails, safety rails κ.λπ.). Πολλές φορές, συνεκδοχικά, κάποιοι αποκαλούν ρέλια τα πλευρικά κιγκλιδώματα και την κουπαστή του πλοίου. Παλιότερα, στο ναυτικό, ρέλι ονομαζόταν η "ρίζα του θωρακίου". Τα σημερινά ναυτικά ρέλια δεν έχουν σχέση με την ρίζα του θωρακίου αλλά ούτε, φυσικά, με το ρέλι που είναι η ραφή στην άκρη ενός υφάσματος, το τελείωμα. (από το Wikipedia)
«η μια της άκρη στο βυθό, η άλλη από τα ρέλια»
(Ανεμόσκαλα από το δίσκο Μαγγανείες)
Ροχούδι (Chorio di Rochudi): ελληνόφωνο χωριό στην περιοχή της Καλαβρία (Κάτω Ιταλία) χτισμένο στην κορυφή και πλαγιά λόφου, δίπλα στον ποταμό Αμεντολέα.
«και στο χωριό Ροχούδι »
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Σαμάνος: μάγος-ιερέας πολλών λαών της Ασίας που έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με τον κόσμο των πνευμάτων.
«και το σαμάνο που καλεί»
(Να ρωτάς από το δίσκο Κύκλος)
Σαμπάχ: μουσικός δρόμος. Επίσης, Χασάν-ι-Σαμπάχ, ο περίφημος Γέρος του Βουνού.
(Σαμπάχ από το δίσκο Βραχνός Προφήτης)
Σεμ ολντού ασίκ λαρί: «συναθροίστηκαν οι λάτρεις»
(Όνειρο από το δίσκο Αγία Νοσταλγία)
Σιμούν (Simοοn): θερμός άνεμος, πολλές φορές αρκετά ισχυρός, που μεταφέρει σκόνη. Πνέει στις ερήμους της Αφρικής και της Ασίας και πολλές φορές εισβάλλει και στα νοτιοανατολικά τμήματα της Μεσογείου.
«βαφτίζεται στην έρημο και γίνεται Σιμούν»
(Σιμούν από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Σιμωνόπετρα: η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας του Αγίου Όρους που βρίσκεται στη νοτιοδυτική ακτή της χερσονήσου του Άθω. Ιδρύθηκε απο τον ασκητή Όσιο Σίμωνα.
«Ψέλνει στη Σιμωνόπετρα κι ακούγεται στον Άδη»
(Σιμούν από το δίσκο Ο ελάχιστος εαυτός)
Σιου: ομάδες Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής που μιλούν τη διάλεκτο Σίου. Τη δεκαετία του 1860 οι Σιου εξεγέρθηκαν κατά των Αμερικανών αποίκων που διεκδικούσαν να καταλάβουν τη γη τους και οι τριακονταετής διαπραγματεύσεις και μάχες έληξαν το 1890 με την σφαγή των Σιου στο Wounded Knee και τον ξεριζωμό τους από τη γη τους.
«μπορεί στα φαράγγια των Σιου Sara, μπορεί και στο Σμόλικα»
(Sara από το δίσκο Η βροχή από κάτω)
Σμόλικας: Όρος πάνω στη ραχοκοκαλιά της Βόρειας Πίνδου. Είναι το δεύτερο σε ύψος βουνό της Ελλάδας, μετά τον Όλυμπο και η κορυφή του έχει υψόμετρο 2.637 μέτρα.
«μπορεί στα φαράγγια των Σιου Sara, μπορεί και στο Σμόλικα»
(Sara από το δίσκο Η βροχή από κάτω)
Στυλίτης: μοναχός που ασκητεύει πάνω σε στύλο.
(Στυλίτης από το δίσκο Λάφυρα)
Συβαρίτισσες: γυναίκες της Σύβαρης, αρχαίας ελληνικής πόλης της Κάτω Ιταλίας που ιδρύθηκε το 709 π.Χ. από Αχαιούς και Τροιζήνιους αποίκους, ανάμεσα στον ομώνυμο ποταμό και τον Κράθιδα, κοντά στον κόλπο του Τάραντα, σημείωσε μεγάλη ανάπτυξη και ακμή και έγινε πλούσιο εμπορικό κέντρο. Oι Συβαρίτες είχαν ανακαλύψει το νόημα της ζωής και αγαπούσαν ιδιαίτερα την καλοζωία και τις ηδονές.
«τ' ακούν οι Συβαρίτισσες κι αυτές ξετρελαμένες»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Συντρόφι: βρακί.
«με το συντρόφι ρίχνομαι»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Τειρεσίας: μάντης της αρχαιότητας από τη Θήβα που προείπε την άλωση της Τροίας.
(Τειρεσίας από το δίσκο Αγρύπνια)
Τζιαμάλω: φωτιά.
«ν' ανάψει μια τζιαμάλω»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Τσέζαρε: πρόκειται για τον Τσεζάρε Παβέζε, ιταλό ποιητή της νεορεαλιστικής γενιάς που γεννήθηκε το 1908 στο Santo Stefano Belbo και αυτοκτόνησε το 1950 στο Τορίνο σε ηλικία 42 ετών.
«ο Τσέζαρε, απόμακρος, βαρύ τσιγάρο στρίβει»
(Ασπρομόντε από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Τσεκλένης: Μόδιστρος και έμπορος υφασμάτων, ιδιαίτερα γνωστός τις δεκατίες '60-'70.
«Με γεια το μοντελάκι σου που έφταιξε ο Τσεκλένης»
(Το σκουλαρίκι από το δίσκο Μαγγανείες)
Τσιάτσια: λεφτά.
«μια αγκίδα που 'χε τσιάτσια»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Τσιούγκαρι: περιοχή της Λάρισας με πατσατζίδικα.
«στο Τσιούγκαρι σταμάτησα γιατί 'μουν μεθυσμένος»
(Η Μοσχαροκεφαλή από το δίσκο Ο Διάφανος)
Τσιούλτσε: κατάλαβε (από το τσιουλίζω = καταλαβαίνω).
«που τσιούλτσε τι τραβούσα»
(Το ματσιφτάρι από τη συλλογή Οι πρώτες ηχογραφήσεις)
Φιλίποβνα: η μοιραία καλλονή Ναστάσια Φιλίπποβνα από το βιβλίο Ο ηλίθιος του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι.
«Στη μέση η Φιλίποβνα και γύρω οδαλίσκες»
(Άσωτος υιός από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Φορτίνο Σαμάνο: μεξικανός υπολοχαγός του Ζαπάτα που, λίγο πριν την εκτέλεση του από τον ομοσπονδιακό στρατό το 1917, πόζαρε στο φακό του Agustin Victor-Casasola, καπνίζοντας ανέμελα το τελευταίο του τσιγάρο.
«Ο Φορτίνο Σαμάνο καπνίζει και σκέφτεται»
(Ο Φορτίνο Σαμάνο από το δίσκο Ο Σαμάνος)
Φύρα: η μείωση της ποσότητας ενός πράγματος από οποιαδήποτε αιτία. Για τη λέξη φύρα στην καθομιλουμένη χρησιμοποιούμε εκφράσεις όπως σαββούρα, άχρηστο υλικό κλπ. κλπ. Είναι αυτό που στα αγγλικά αποκαλείται scrap και junk και είναι το άχρηστο τμήμα ενός προϊόντος το οποίο απομακρύνεται από αυτό είτε συνεπεία επεξεργασίας είτε ζημιάς αυτού κατά τη μεταφορά.
«Ένα φιλί που γεύτηκα στου σκοταδιού τη φύρα»
(Φιλί αμέθυστο από το δίσκο Της αγάπης γερακάρης)
Χοή: Οι χοές στην αρχαιότητα ήταν σπονδές από υγρό μείγμα κυρίως από μέλι, κρασί και νερό που χύνονταν προς τιμή ενός νεκρού πάνω στον τάφο του.
«τις χοές μας που και που στη γη και τη ματιά στ' αστέρια»
(Άγιοι από το δίσκο Μαγγανείες)
