Συνέντευξη στο περιοδικό "Περιωδικό"

ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ - συνέντευξη στον Ιωάννη Τσίγκα

"Γενικώς, βαδίζω με το σύστημα τα τρία ΟΥ: ΚΟΥΤΟΥΡΟΥ! Είναι ο πιο αυθεντικός!"

"Δεν έχω να πω και τίποτα σημαντικό, σίγουρα θες να έρθεις"; Αυτή ήταν η αντίδραση του Θανάση Παπακωνσταντίνου όταν του ανέφερα τηλεφωνικώς ότι διατίθεμαι να ταξιδέψω ως τη Λάρισα για μια συνέντευξη μαζί του. "Δε θέλω να δίνω συνεντεύξεις γιατί τα πράγματα που έχω να πω είναι πάνω-κάτω συγκεκριμένα. Τα λέω σε έναν, τα λέω σε δύο, μετά κάπου… πιάνω τον εαυτό μου να λέει τα ίδια πράγματα και αυτό είναι βαρετό". Από όλους αυτούς που λένε ότι δεν εμφανίζονται συχνά στα Μέσα, είναι ο μόνος που το κάνει πράξη. Οι συνεντεύξεις που έχει δώσει τα τελευταία χρόνια, μετρημένες στα δάκτυλα. Και μόνο στον Τύπο. Για τηλεόραση ούτε λόγος. Ο Θανάσης ο Παπακωνσταντίνου, κάνει αυτό που θα έπρεπε να κάνουν όλοι όσοι θέλουν να λέγονται μουσικοί.

Ασχολείται σοβαρά με την τέχνη του. "Ψάχνεται". Αναπνέει μέσα από αυτήν. Ο λόγος του είναι καθαρός. Απονήρευτος. Οι απαντήσεις του αυθόρμητες και όχι τεχνηέντως βαθυστόχαστες. Συναντηθήκαμε στο σπίτι του, στη Λάρισα.

Δίπλα ακριβώς, σε μια μικροσκοπική γκαρσονιέρα-γραφείο είναι που έχει γράψει και όλα του τα τραγούδια. Τον βρήκαμε εν ώρα δουλειάς. Έγραφε τη μουσική για την καινούρια ταινία του Νίκου Γραμματικού. Έτσι, η συζήτησή μας ξεκίνησε από το θέατρο και τον κινηματογράφο…

…Άραγε, πόσες θεατρικές παραστάσεις έχουμε δει τα τελευταία χρόνια που να είναι τόσο καλές; Όπως λέγαμε προηγουμένως και για τον κινηματογράφο, το ίδιο ισχύει, για μένα, και στο θέατρο. Δεν με πείθουνε. Λίγες είναι οι περιπτώσεις όπου έχω νιώσει ωραία βλέποντας μια παράσταση. Ενώ, αντίθετα, βλέπεις στο εξωτερικό, όπου κάνουνε μάλιστα και λιτά πράγματα. Στην Αγγλία, για παράδειγμα, οι ταινίες του Κεν Λόουτς, οι οποίες μπορεί να είναι φτηνές παραγωγές, αλλά βλέπεις και σκηνοθεσία, και ηθοποιία απίστευτη. Λοιπόν, θεωρώ ότι η μουσική στο θέατρο, αλλά κυρίως στον κινηματογράφο, λειτουργεί σαν δεκανίκι. Όσο πιο ικανός είναι ο σκηνοθέτης, τόσο λιγότερη μουσική χρειάζεται.

Δηλαδή τώρα που γράφεις μουσική για την ταινία, αξιολογείς κατά πόσο "χρειάζεται" τη βοήθειά σου;

Είναι βασικό αυτό. Και μάλιστα είμαι και διστακτικός. Θέλω να είναι η εικόνα αυτή που θα στηρίξει τη σκηνή και όχι η μουσική μου.

Σου είναι ευκολότερο να γράφεις με "έτοιμη έμπνευση", είτε θεατρική, είτε κινηματογραφική;

Θεωρούσα, παλιότερα, ότι μόνο αυτό που βγαίνει πηγαία από μέσα σου, χωρίς κατευθύνσεις, αυτό είναι που αξίζει. Και ότι οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια να κάνεις κάτι προγραμματισμένο, θα οδηγήσει σε αποτυχία. Αλλά, διαπίστωσα με αυτές τις δυο δουλειές (σ.σ. Το θεατρικό "Το Ημερολόγιο της Άμμου" και την ταινία του Νίκου Γραμματικού), ότι αυτό δεν ισχύει…

Σε απασχολεί το πως "χρησιμοποιείται" εκ των υστέρων η μουσική σου, αν κακοποιείται;

Τις περισσότερες φορές, έχω την αίσθηση ότι δεν πρέπει να σε ενδιαφέρει το που πάει αυτό που κάνεις. Αν μια νέα εκδοχή του δεν είναι καλή, απλούστατα θα εκτεθεί αυτός που την έχει κάνει.

Δεν εννοούσα μόνο στην περίπτωση μιας ενδεχόμενης διασκευής, αλλά ακόμα, για παράδειγμα, το πως χρησιμοποιείται στο ραδιόφωνο ή την τηλεόραση.

Εάν ήταν να ασχολούμασταν με αυτά κάθε φορά, τότε δεν θα έπρεπε να κάνουμε τίποτε άλλο στη ζωή μας! Βέβαια, υπάρχουν κάποιες στιγμές όπου το πλαίσιο παρουσίασης ενός έργου είναι εντελώς ξένο από αυτό που πρεσβεύει, σε τέτοιο βαθμό που να το προσβάλει. Θα φέρω σαν παράδειγμα αυτά τα μουσικά βραβεία "Αρίων", αποσπάσματα των οποίων έτυχε να παρακολουθήσω πρόσφατα στην τηλεόραση. Θυμάμαι χαρακτηριστικά, σε κάποια στιγμή είδα τη Δήμητρα Γαλάνη να τραγουδάει και στο φόντο να υπάρχει μια φωτογραφία του Μάνου Λοΐζου -ενός αντισυμβατικού, κατά βάση, ανθρώπου. Και τι ήταν ο Λοΐζος σε αυτή την περίπτωση; Ένα background για να κάνουν τη "φιγούρα" τους ανεγκέφαλοι πολιτικοί, γκόμενες αεράτες και βουτυρομπεμπέδες παρουσιαστές. Ανατρίχιασα! Εδώ, ας πούμε, έχουμε να κάνουμε με μία χρήση ενός τραγουδιού, αλλά και ενός ανθρώπου, τελείως ακατάλληλη.

Κάτι τέτοιο δεν θα σε πείραζε εσένα;

Θα με πείραζε. Γι' αυτό και το ανέφερα σαν παράδειγμα.

Νιώθεις μια "κτητικότητα" για τη δημιουργία σου;

Δε νομίζω ότι πρόκειται για απόλυτα δική μου δημιουργία. Πιστεύω ότι είναι σαν τις υπόγειες πηγές του νερού σε ένα βουνό. Όπου υπάρχουν οι ρωγμές του εδάφους αναβλύζει και το νερό. Θεωρώ ότι κάπως έτσι είναι και αυτοί που κάνουν μουσική. Υπάρχει ένα ποτάμι των ήχων, συμπαντικό, και σε κάποιους ανθρώπους υπάρχουν ρωγμές και αυτό αναβλύζει. Μπορεί να έχει συμβεί κάτι πολύ σημαντικό στο παρελθόν, ας πούμε, και να περάσει σαν εικόνα σε ένα δημιουργό του παρόντος.

Δε νομίζω ότι τυχαία ανέφερες τη λέξη αυτή: "εικόνα". Η εντύπωσή μου, ακούγοντας ειδικά τους δυο τελευταίους δίσκους είναι ότι είσαι ένας απόλυτα συνειρμικός συνθέτης, αν μπορεί να υπάρξει τέτοιος όρος.

Η μουσική, ούτως ή άλλως, επενδύεται με εικόνα. Με το στίχο, τα πράγματα είναι λίγο πιο ριψοκίνδυνα. Παρ' ολ' αυτά όμως, εγώ λειτουργώ με τις εικόνες και μου αρέσει και η εικονική ποίηση. Δεν με ενδιαφέρει τόσο το να βγάλω κάποιο νόημα από την ποίηση που διαβάζω. Ο στίχος υποτίθεται ότι πρέπει να είναι πιο συγκροτημένος, να συγκεκριμενοποιεί. Εγώ έχω γράψει και τραγούδια που, απλά, αποτελούν αλληλουχίες εικόνων, έτσι ώστε κι εγώ, εκ των υστέρων, να προσπαθώ να καταλάβω μήπως ήθελα να πω κάτι πιο συγκεκριμένο! Αλλά μ' αρέσει αυτό. Πολλές φορές, αφήνω να αναβλύζει από μέσα μου αυτή η εικόνα, σχεδόν σαν αυτόματη γραφή.

Εγώ νομίζω ότι στη μουσική σου ο συνειρμός δεν είναι μονάχα εικόνα, αλλά και συναίσθημα, και τόπος, και χρόνος, και γεύση…

Στην ουσία, η τέχνη γίνεται για να εκφραστούν πράγματα ανείπωτα. Αυτά που μπορούν να εκφραστούν με λόγια, δεν τα κάνεις ούτε τραγούδι, ούτε ζωγραφική, ούτε τίποτα. Τα ανείπωτα και τα ακαθόριστα συναισθήματα είναι αυτά που εκφράζονται με εικόνες.

Η χρήση εξωμουσικών στοιχείων στα τραγούδια σου είναι μέρος αυτής της ανάγκης έκφρασης ιδεών και συναισθημάτων ανείπωτων;

Αυτά προέκυψαν κυρίως στους τελευταίους δύο δίσκους. Κι εγώ εκ των υστέρων το σκέφτηκα. Συγκεκριμένα, στην τελευταία δουλειά, είδα ότι ο συνδετικός κρίκος σε όλα τα τραγούδια είναι οι ήχοι του περιβάλλοντος. Μάλλον, προσπάθησα να βάλω την καθημερινότητα μέσα στη μουσική. Για παράδειγμα, όταν έγραφα την "Αγρύπνια", ένα βράδυ εδώ δίπλα στο γραφείο, ήρθε και κάθισε ένας γρύλος στο παράθυρο, οπότε λέω "για να έρθει αυτός εδώ, σημαδιακό θα είναι". Τον ηχογράφησα. Κι έτσι πέρασε μέσα στο τραγούδι. Με ενδιαφέρουν πάρα πολύ αυτές οι μίξεις.

Με την καθημερινότητα πως συμβιβάζεσαι;

Κατ' αρχήν, σχεδόν ζω σαν κοτόπουλο σε εκτροφείο (γέλια)! Είμαι κλεισμένος μέσα συνέχεια και ασχολούμαι με τη μουσική. Δεν βγαίνω να πάω σε μαγαζιά κτλ. Μερικές φορές, φτάνω στο σημείο να αναρωτηθώ εάν με αυτό τον τρόπο ζωής χάνω την ίδια τη ζωή, στην προσπάθειά μου να κάνω όλα αυτά με τη μουσική. Μήπως όμως η ζωή είναι κάτι άλλο, μήπως η καθημερινότητα είναι η ζωή;

Υπάρχει όμως, κατά την άποψή μου, στα τραγούδια σου μια διάθεση φυγής.

Περισσότερο αυτό έχει να κάνει με το ότι θέλω να πάω αλλού μουσικά. Αυτή η δικτατορία του αναμενόμενου που κυριαρχεί στην νέα ελληνική μουσική, όπου ξέρεις εκ των προτέρων τι θα ακούσεις, δεν με αφορά καθόλου. Θέλω να υπάρχει η έκπληξη στη μουσική, ακόμα και σε αυτά που κάνω εγώ.

Παρ' όλ' αυτά όμως, μπήκες στη δισκογραφία με την πλάγια οδό, με πιο "συμβατικό" (μιλώντας πάντα σε σχέση με τα τωρινά δείγματα) υλικό.

Ναι. Έχω βέβαια την αίσθηση όμως ότι ακόμα και αυτά που έκανα τότε, από τον πρώτο κιόλας δίσκο, είχανε για την εποχή τους κάποια φρεσκάδα. Και μάλιστα, αυτά τα τραγούδια υπήρχανε από το '80 και εκδοθήκανε το '93!

Από πόσο παλιά γράφεις τραγούδια;

Σχετικά από μικρός. Από το γυμνάσιο. Ήδη, μέχρι το '82 είχα γράψει όλα τα κομμάτια του πρώτου και τα μισά του δεύτερου δίσκου. Αν το υλικό αυτό είχε κυκλοφορήσει τότε, δέκα χρόνια δηλαδή πριν από ότι κυκλοφόρησε, θα ήταν ακόμη πιο επίκαιρο. Στην αρχή έγραφα κυρίως στίχο. Εκεί γύρω, ήταν να γίνει και μια συνεργασία με το Λοΐζο, τότε τον γνώρισα κιόλας, όταν ήμουν ακόμα φοιτητής στη Θεσσαλονίκη.

Πως προέκυψε η γνωριμία;

Μου άρεσε πάντα ο Λοϊζος, ήταν καλός μελωδός. Του έστειλα κάποιους στίχους μου με το ταχυδρομείο. Έτσι. Χωρίς να τον γνωρίζω. Μετά από κάποιο καιρό, ένα βράδυ που γυρνούσα στο σπίτι, βρήκα ένα τηλεγράφημα κάτω από την πόρτα που έγραφε, "Μου αρέσανε οι στίχοι σου, θέλω να συνεργαστούμε, Μάνος Λοΐζος". Το έχω κρατήσει ακόμα αυτό το τηλεγράφημα. Έπειτα, έδωσα δύο στίχους στο Βασίλη τον Παπακωνσταντίνου, τα οποία και έγιναν τραγούδια στο δίσκο του "Διαίρεση". Ήταν ο "Μαύρος Γάτος" και ο "Λεγεωνάριος".

Ιστορικό τραγούδι ο "Γάτος"…

Νομίζω ότι γράφω καλύτερα τώρα. Σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα, αυτά τα τραγούδια μου φαίνονται κάπως "παιδικά".

Παρ' όλ' αυτά είχε μεγάλη επιτυχία. Ίσως βέβαια, επειδή ερμηνεύτηκε και από τη συγκεκριμένη φωνή. Εσύ με ποια κριτήρια επιλέγεις τους τραγουδιστές στους οποίους θα εμπιστευτείς τα τραγούδια σου;

Με το αν θα με συγκινήσουν ακούγοντάς τους. Τίποτε άλλο. Δεν με ενδιαφέρει, και του δρόμου να είναι κάποιος. Γενικά ψάχνομαι με τις φωνές. Επειδή ο ίδιος δεν μπορώ να τα αποδώσω όπως θα ήθελα. Ξέρεις, υπάρχει μια φθίνουσα πορεία στον τρόπο με τον οποίο "λέω" τα τραγούδια. Τη στιγμή που τα βγάζω, τα λέω πάρα πολύ καλά. Σαν άλλος άνθρωπος. Υπάρχει μια τέχνη της στιγμής κατά την οποία ούτε φαλτσάρω, ούτε τίποτα. Όλα πάνε καλά. Κάθε επόμενη φορά, αυτό φθίνει. Είναι πολλά τραγούδια τα οποία δεν έπρεπε να τα έχω πει. Από την άλλη, βέβαια, οι περισσότεροι από αυτούς που τραγουδάνε, δυσκολεύονται. Δεν μπορούν να μπουν στο δικό σου το ταξίδι.

Πάντως, ο Μάλαμας και η Κανά παραμένουν δυο σταθερές αξίες για σένα…

Ναι, αλλά έχω χρησιμοποιήσει και άλλες φωνές. Τη Λιζέτα, τον Αγγελάκα, το Γιώργο το Μιχαήλ, με τον οποίο μάλιστα, τώρα θα ξανακάνουμε μαζί ένα δίσκο.

Αντιδράς εάν κάποιος τραγουδιστής σου βγάλει ένα συναίσθημα, μια διάθεση στο τραγούδι σου την οποία εσύ δεν είχες στο νου;

Όχι, αν αυτό που βγάλει με συγκινήσει. Για παράδειγμα, η Μελίνα, πάντα με συγκινούσε γιατί δεν είναι αυτό που θα λέγαμε επαγγελματίας τραγουδίστρια. Τραγουδάει με ψυχή. Μπορεί κάποια στιγμή να κάνει ένα γύρισμα στη φωνή της και να σε απογειώσει!

Όταν γράφεις τραγούδια, σκέφτεσαι τη φωνή που θα τα ερμηνεύσει;

Όχι. Πάντα γράφω για μένα. Ακόμα και όταν έκανα τους δίσκους με τη Μελίνα, δεν το σκεφτόμουν έτσι. Κάθε προσπάθεια να περιορίσεις, να βάλεις σε συγκεκριμένο δρόμο αυτό που πηγάζει από μέσα σου, το αποδυναμώνει. Εγώ το αφήνω ελεύθερο να αναβλύσει από μέσα μου, όπως ακριβώς είναι.

Η επανεκτέλεση δικών σου τραγουδιών, στον τελευταίο δίσκο, έχει να κάνει με κάποιο είδος "μετάνοιας", σε σχέση με αυτό που ανέφερες πριν, ότι δηλαδή κάποια τραγούδια δεν έπρεπε να τα έχεις πει από την αρχή εσυ;

Ναι. Είναι μέσα στη διαδικασία αυτή.

Υπάρχει όμως και μια σημαντική εξέλιξη στη μουσική προσέγγιση, πέρα από τη διαφορετική ερμηνεία από πλευράς φωνής.

Η "Αγία Νοσταλγία" ήταν, κατά κάποιο τρόπο, ένα απωθημένο του Σωκράτη. Αρχικά το είχε πει αυτός, αλλά τελικά δεν μπήκε στο δίσκο η δική του ερμηνεία, γιατί θεωρήθηκε ότι η χρήση τριών διαφορετικών τραγουδιστών σε έναν δίσκο πρωτοεμφανιζόμενου δημιουργού θα ήταν υπερβολή. Έτσι, το είπα εγώ. Ακούγοντάς το, εκ των υστέρων, δεν με ικανοποιούσε ο τρόπος με τον οποία το είχα πει. Αν και το είχα γράψει με ένα μόνο μπουζούκι, από τότε είχα στο μυαλό μου μια ηλεκτρική προσέγγιση. Όσο για το "Άστρο του Πρωινού", για μένα ήταν απλά και μόνο ζήτημα ερμηνείας. Η ορχήστρα νομίζω πως είχε παίξει καλά. Άρεσε όμως πολύ και στον Μπάμπη τον Παπαδόπουλο και ήθελε να το αντιμετωπίσει διαφορετικά.

Και έχει γίνει κάτι σαν γκόσπελ…

Εγώ το ακούω σαν προσευχή. Μου αρέσει πολύ και αυτή η εκτέλεση. Και κυρίως η φωνή του Νίκου. Και είναι ένα κομμάτι που γράφτηκε εξ ολοκλήρου ζωντανά, όλα τα όργανα μαζί και η φωνή. Αργότερα μπορεί να κάνω και άλλα τραγούδια μου έτσι.

Ακούγοντας το "Άστρο", η φωνή του Παπάζογλου, για μένα, προδίδει μια χρήση, σχεδόν τελετουργική, ίσως και συμβολική.

Να σου πω γιατί κατέληξα στη φωνή του Νίκου; Γιατί θεωρώ ότι είναι κάπως σαν Απάτσι. Σαν Ινδιάνος! Επειδή και το τραγούδι είναι γραμμένο απάνω σε γλώσσα των Ινδιάνων της Βορείου Αμερικής, αυτός ο συνειρμός ήταν που οδήγησε στην επιλογή του Παπάζογλου. Πιστεύω ότι και στο χώρο της μουσικής, ο Νίκος είναι κάτι σαν Απάτσι, έτσι μοναχικός. Και η άλλη εκδοχή του μου αρέσει όμως πολύ. Πιστεύω ότι από τα κομμάτια που έχω γράψει, αυτό είναι που μου αρέσει περισσότερο, σαν τραγούδι.

Γράφεις μουσική και στίχο μαζί ή ξεχωριστά;

Το πιο όμορφο είναι όταν προκύπτουν μαζί αυτά τα δύο. Όταν το ένα φέρνει το άλλο. Δηλαδή, ξεκινάς με μια μουσική φράση, αυτή σου δίνει μια εικόνα που την κάνεις στίχο, αυτό σε πάει λίγο παρακάτω στη μουσική και είναι σαν να πλέκεις. Υπάρχει μια συναισθηματική συνάφεια. Αυτό κυρίως γίνεται. Ο δεύτερος αμέσως πιο εύκολος τρόπος για μένα είναι να γράψω μουσική επάνω στο στίχο, και πολύ λιγότερο το αντίθετο.

Στα ορχηστρικά κομμάτια προφανώς δουλεύεις περισσότερο και με τους μουσικούς, έτσι δεν είναι;

Σε όλα τα κομμάτια δουλεύω με τους μουσικούς. Αλλά περισσότερο στα ορχηστρικά, και ειδικά στον τελευταίο δίσκο όπου γράφτηκαν και ζωντανά, υπήρξαν και στιγμές αυτοσχεδιασμού. Όχι ακραίου μεν, αλλά κάθε εκδοχή που ηχογραφούσαμε ήταν και διαφορετική.

Σε ενδιαφέρει η συνεύρεση με τους μουσικούς;

Σαφώς. Δεν έχει και νόημα διαφορετικά. Όλη η χαρά της μουσικής είναι να βρίσκεσαι με τους άλλους, να παίζεις και να ευχαριστιέσαι. Αν είναι να παίζεις επαγγελματικά και βαριεστημένα, δεν υπάρχει λόγος να γίνεται τίποτα.

Γι' αυτό και δεν κάνεις και πολλές εμφανίσεις;

Ναι, είναι ένας βασικός λόγος. Ένας άλλος λόγος, βέβαια, είναι ότι δυσκολεύομαι κιόλας. Το ένα φέρνει το άλλο. Δηλαδή, το να μην θέλω να κάνω συχνά εμφανίσεις, με οδηγεί στο να μην μπορώ να βρω εύκολα μουσικούς. Οι περισσότεροι ζουν από αυτό και θέλουν να βγάζουν χρήματα, είναι λογικό. Οπότε είναι ευτυχής συγκυρία να βρίσκεις ανθρώπους που θέλουν να κάνουν λίγα πράγματα.

Ξεκινώντας δισκογραφικά, στην αρχή, είχες στο μυαλό σου τον πειραματισμό, τον ηλεκτρισμό, ή ήταν κάτι που ήρθε ως φυσική εξέλιξη;

Όχι, δεν είχα τίποτε στο μυαλό μου. Αυτό που έχω μέσα μου σαν οδηγό είναι η διάθεσή μου να ακούω και από τους άλλους, αλλά και από τον εαυτό μου, πράγματα καινούρια, διαφορετικά, που να έχουν μέσα τους το στοιχείο της έκπληξης. Αν είναι να κάνεις πράγματα τα οποία έχουνε γίνει, για μένα αυτό δεν έχει νόημα. Για μένα, η δημιουργία θα πρέπει να κουβαλάει κάτι γνωστό, να έχει ένα πάτημα για να μπορεί να κρατηθεί από κάπου ο ακροατής, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν και καινούρια στοιχεία. Πολλές φορές βέβαια, ακούω και τελείως καινούρια πράγματα. Αυτούς που "σκάβουν" μπροστά. Οι οποίοι βέβαια, πηγαίνουν "υπέρ πίστεως και πατρίδας", δεν τους γνωρίζει ο κόσμος. Επάνω σε αυτούς πατάνε οι άλλοι και κάνουν πράγματα.

Όταν γράφεις, έχεις σκοπό να δημιουργήσεις κάτι καινούριο για το ελληνικό κοινό, ή γενικά;

Γενικά. Αγοράζω κάθε φορά χιλιάδες CD στην προσπάθειά μου να ακούσω κάτι καινούριο. Δεν ξέρω τι άλλο μας μένει να πούμε. Έχουν ειπωθεί τα πάντα. Τι να γράψω; Να γράψω ρεμπέτικα; Αφού έχουν γραφτεί τόσα και τόσα σπουδαία. Τι θα μπορούσα να προσθέσω;

Πιστεύεις ότι έχεις φτάσει στο σημείο να διασκευάζεις τον εαυτό σου;

Δεν ξέρω. Γενικώς, βαδίζω με το σύστημα τα τρία ου: Κουτουρού (γέλια)! Είναι ο πιο αυθεντικός.

Όταν είσαι με ομάδα, όταν δουλεύεις με άλλους ανθρώπους, βγάζεις από μέσα σου πράγματα, τα οποία, ίσως και να μην τα είχες φανταστεί;

Ναι. Μπορώ να κρίνω κάτι αν είναι ξένο ή όχι, στα κομμάτια μου. Αλλά, δεν έχω και τελείως παγιωμένη αντίληψη. Μπορεί αυτό να οφείλεται και στο ότι δεν έχω και γνώσεις μουσικές. Μπορεί κάποιος ο οποίος είναι σπουδαγμένος, να μην αφήνει στους άλλους περιθώρια να βάλουν κάτι από τον εαυτό τους, ή να φοβάται. Εγώ είμαι πάρα πολύ ανοιχτός, αλλά το βασικότερο είναι ότι, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά, είναι απάνθρωπο όταν κάνεις κάτι το οποίο δεν σε αφορά. Είτε παίζεις μουσική, είτε δουλεύεις σε ένα εργοστάσιο. Όταν αυτό που κάνει ο μουσικός, τον αφορά, τον νοιάζει, τότε ο ίδιος θα αποδώσει και καλύτερα. Όταν βάζει και τον εαυτό του μέσα σε αυτό. Εάν δε νιώσει ότι και ο ίδιος συμβάλει κάτι σε αυτό που κάνει, θα είναι ένας απλός ψυχρός επαγγελματίας. Και μόνο αυτή η συνεύρεση, το ότι θα δει αυτό που έχεις κάνει εσύ κάποιος άλλος, με διαφορετική ματιά και μπορεί να βάλει κάτι το οποίο εσύ δεν έχεις φανταστεί, αλλά το οποίο ανεβάζει το κομμάτι. Σε πολλά κομμάτια μου έχει συμβεί αυτό. Γι' αυτό και έχω πει ότι νιώθω και λίγο απατεώνας! Δηλαδή, όλοι οι μουσικοί έχουν βάλει τόσα πράγματα στο αποτέλεσμα και στο εξώφυλλο φαίνεται Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Ακόμα κι έναν αυτοσχεδιασμό, ένα ταξίμι, ένα τελείως προσωπικό στοιχείο του μουσικού, το καρπώνεται ο συνθέτης.

Πάντως, στην Ελλάδα, τα γκρουπ δεν έχουν ανθίσει…

Κακώς. Δεν ξέρω γιατί. Ξέρεις, κι εγώ τα τραγούδια μόνος μου τα φτιάχνω, αλλά όταν είναι να πάρουν την τελική τους μορφή, βλέπω ότι υπάρχει μια γλύκα στην όλη διαδικασία. Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μπορεί το όλο πράγμα να αποτύχει. Γι' αυτό και πρέπει να υπάρχει η ευτυχής συγκυρία του να βρεθείς με ανθρώπους με τους οποίους είσαι κοντά σε μήκος κύματος, που να σε καταλαβαίνουν. Υπήρξαν και περιπτώσεις, μια-δυο φορές, που άφησα να γίνουν και πράγματα που δεν μ' αρέσανε πολύ, αλλά που είδα ότι αρέσανε πολύ στους μουσικούς που τα παίξανε.

Τι σε συναρπάζει περισσότερο στη διαδικασία της δημιουργίας;

Παλιά, πίστευα ότι το 90% από αυτό που είναι να πάρεις από τη δημιουργία, το παίρνεις τη στιγμή που το βγάζεις. Η στιγμή της γέννας είναι η λυτρωτική. Από εκεί και πέρα, το να τα γράψεις σε δίσκους, να τα παίξεις σε συναυλίες, δεν είναι και τίποτα σπουδαίο. Και τώρα το πιστεύω αυτό, αλλά τα ποσοστά έχουν μικρύνει. Δηλαδή, άρχισα να δίνω σημασία και στη στιγμή όπου ηχογραφούνται και παίζονται τα κομμάτια. Εκεί, κατά κάποιο τρόπο, ολοκληρώνονται. Γίνεται ένας κύκλος. Διαφορετικά, κάτι μένει, αν δεν τα βγάλεις από μέσα σου, αν δεν τα ακούσει ο κόσμος, κάτι γίνεται. Μαραζώνεις εσύ, μαραζώνουν και τα τραγούδια, και δεν προχωράς και παραπέρα. Αυτό δεν ξέρω αν είναι ματαιοδοξία, ή και ανάγκη για επικοινωνία, ή και τα δύο μαζί. Πάντως είναι ωραίο. Να βλέπεις τους ανθρώπους να ξέρουν τα τραγούδια σου, ακόμα κι αν δεν σε γνωρίζουν.

Το μουσικό "πηγάδι" από όπου αντλείς τις ιδέες σου, τι περιλαμβάνει;

Που να ξέρω εγώ; Είναι σαν το νερό. Σήμερα έχουμε κι αύριο δεν έχουμε. Όπως κι εδώ στον κάμπο. Πρέπει να σκάψεις πάνω από 200 μέτρα για να βρεις νερό και πάλι, πολλές φορές, δεν βρίσκεις! Αλλά είναι και ωραίο αυτό.

Σε αγχώνει;

Όχι. Απλά, επειδή η μουσική έχει γίνει πλέον σαν την αναπνοή μου, δηλαδή είναι ζωτικής σημασίας για μένα, δεν μπορώ να ξεχωρίσω τον εαυτό μου από αυτή, σκέφτομαι ότι αν κάποια στιγμή πάψει να αναβλύζει από μέσα μου, δεν ξέρω πως θα την βγάλω. Αν και έχω και διεξόδους, ασχολούμαι π.χ. με την κατασκευή μουσικών οργάνων.

Στις διακοπές τι κάνεις;

Δεν πάω διακοπές (γέλια)! Προσπαθώ όλο το χρόνο να έχω διακοπές! Κοίταξε, φέτος, όλο το καλοκαίρι, δεν πήγα πουθενά. Μ' αρέσει περισσότερο που ασχολούμαι με τη μουσική. Όταν λοιπόν, σταματήσει να αναβλύζει από μέσα μου η μουσική, θα κάνω όλα όσα δεν κάνω τώρα, θα πάω δηλαδή διακοπές.

Θα αρχίσεις να αναζητάς έμπνευση από άλλες πηγές;

Δεν ξέρω, αν σταματάει ποτέ η έμπνευση. Το ζήτημα είναι, κυρίως, εάν θα το καταλάβεις. Γιατί έχουμε δει πολλούς ανθρώπους ταλαντούχους ακόμα και να γελοιοποιούνται στο τέλος της καριέρας τους. Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι, οι οποίοι προς το τέλος της ζωής τους έδωσαν τα πιο πρωτοποριακά τους έργα. Για μένα, ο Χατζιδάκις, ας πούμε, αν ζούσε θα έκανε ακόμα πιο σημαντικά έργα από ό,τι έκανε στις προηγούμενες στιγμές του. Γιατί είχε μια τρέλα. Δεν ξέρω πως αλλιώς να το πω. Μάλλον, πρέπει ο δημιουργός να είναι λίγο φευγάτος. Παρέμεινε νέος ο Χατζιδάκις. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, δεν το κατανοώ πως ένας άνθρωπος δεν μπορεί να καταλάβει ότι έχει στερέψει. Θα μου πεις, μήπως το καταλαβαίνει και κάνει την πάπια; Είναι και τα λεφτά στη μέση (γέλια).

Ακούς πράγματα που σου αρέσουν, από την Ελλάδα;

Λίγα. Πολύ λίγα. Ένας που κάνει ωραία πράγματα και τον θεωρώ και χαμαιλέοντα της ελληνικής μουσικής, είναι ο Νίκος ο Κυπουργός. Και ο Σωκράτης (σ.σ. Μάλαμας) μ' αρέσει. Ο Μιχάλης Χανιώτης επίσης μ' αρέσει. Δεν έχω ακούσει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα. Από έξω όμως, πάρα πολλά.

Από το παρελθόν;

Αρκετά. Ο Σαββόπουλος για παράδειγμα. Μέχρι ενός σημείου, θεωρώ ότι έκανε κάποια πολύ σπουδαία πράγματα. Ο Μάνος ο Λοϊζος, κυρίως με "τα τραγούδια της Χαρούλας". Ο Ξυδάκης, κι αυτός μέχρις ενός σημείου.

Από την παράδοση;

Βέβαια. Εκεί, τι να πει κανείς; Σηκώνουμε τα χέρια ψηλά. Και τα ρεμπέτικα, αλλά ακόμα περισσότερο η δημοτική παράδοση έχει τρομερά πράγματα που δεν τα φτάνουμε και χίλια χρόνια να δουλεύουμε! Γιατί ήταν διαφορετικές οι διαδικασίες. Σμιλεύονταν τα πράγματα στο χρόνο. Ειδικά ο στίχος, είναι τόσο απέριττος και τόσο ουσιαστικός που είναι δύσκολο να κάνει κανείς κάτι ανάλογο. Μα και η διαδικασία που βγαίνουν σήμερα τα τραγούδια είναι λάθος. Δηλαδή, πριν καν παιχτούν στον κόσμο, πάμε και τα ηχογραφούμε. Και εκ των υστέρων ανακαλύπτουμε παίζοντάς τα μετά από καιρό ότι έχουμε κάνει λάθος κάπου, ή ότι θα μπορούσαμε να τα είχαμε κάνει καλύτερα. Παίζοντας, φεύγουν τα περιττά στοιχεία και μένουν τα ουσιαστικότερα. Σε όλες τις παραδόσεις μπορείς να βρεις διαμάντια. Στη σύγχρονη δημιουργία όμως, δεν βλέπω να γίνεται τίποτα.

Σε ξενίζει που έχεις επιτυχία, μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο;

Σιγά την επιτυχία (γέλια)! Που την είδες την επιτυχία;

Πως, ο νέος δίσκος μαθαίνω ότι πουλάει;

Πουλάει σε σχέση με τους άλλους μου δίσκους, αλλά πάντα για τα δικά μου κυβικά, έτσι; Όσο πούλησε η Βανδή σε μία ώρα, πουλάω εγώ σε ένα χρόνο!

Και ο Tύπος σε έχει αγκαλιάσει όμως.

Είμαι τυχερός μάλλον. Γιατί κοίτα, ζω στη Λάρισα -μακριά από τα κέντρα, τελείως. Αυτό παίζει μεγάλο ρόλο. Έχω δει ότι στην Αθήνα, ακόμα και οι πιο συνετοί άνθρωποι, αποκτούν κακές συνήθειες. Δηλαδή, πηγαίνουν συχνά-πυκνά στη δισκογραφική, ανοίγουν παρτίδες με τους δημοσιογράφους κτλ. Ενώ εγώ, μην κοιτάς τώρα που έδωσα κανά-δυο συνεντεύξεις παραπάνω, γενικώς αρνούμαι. Και οι περισσότεροι θα μπορούσαν να το δούνε αυτό αρνητικά. Αν δεν βγαίνεις και στις τηλεοράσεις, είναι σαν να μην υπάρχεις για κάποιους. Είναι και η οικογένεια. Είναι πολύ δύσκολο να έχεις οικογένεια και να ασχολείσαι και με τη μουσική. Παρ' όλ' αυτά όμως, πάνε αρκετά καλά τα πράγματα.

Τους τη "βγήκες", Θανάση.

Μου το έχουν πει και άλλοι αυτό. Ότι σε πολλούς "τη σπάω", γιατί λένε ότι αυτός, δεν κάνει ζωντανές εμφανίσεις, δεν πηγαίνει πουθενά, δεν κάνει τίποτα, και παρ' όλ' αυτά, έστω κι αυτό το λίγο, το πετυχαίνει.

Ίσως γιατί θεωρούν ότι αναιρείς την ύπαρξή τους, την "εξουσία" τους.

Ίσως. Αλλά και μερικοί μουσικοί το έχουν αυτό το παράπονο.

Βασικά, απέδειξες ότι ένας άνθρωπος από την επαρχία, μπορεί να βγάλει τέτοιες δουλειές. Αυτοί είχαν στο μυαλό τους μόνο την Αθήνα…

Άντε και τη λεγόμενη "Σχολή Θεσσαλονίκης". Τους λέω, ποια Θεσσαλονίκη ρε μάγκες; Εγώ είμαι από τη Λάρισα. Τι θα πει αυτό; Μα, ακόμα κι όταν λένε "Ο Λαρισαίος Μηχανικός…", από πίσω κρύβεται το ότι στο μυαλό τους, δεν μπορούνε να χωνέψουνε ακριβώς αυτό. Νομίζαν ότι όλα βγαίνουν από την Αθήνα και πως οι "ιθαγενείς της υπαίθρου" είναι ένα τίποτα!

Μα δεν έχει σχέση ο τόπος, αλλά ο άνθρωπος. Κι εσύ αν ζούσες στην Αθήνα, τα ίδια πράγματα θα έβγαζες. Έτσι δεν είναι;

Εγώ πιστεύω ότι στις παρυφές θα γίνουν τα καλύτερα πράγματα. Βέβαια, τα ίδια πράγματα, τα κάνεις με πολύ μεγαλύτερο κόστος και κόπο από αυτούς που είναι στα κέντρα. Ο Παπάζογλου έχει πει κάτι καλό: "Ο καθένας από τον τόπο του ας πολεμήσει!"