Συνέντευξη στο περιοδικό "Αθηνόραμα"
Δ. ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ-Θ. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Πρόβα αισθημάτων
Τα καινούργια τραγούδια του Θανάση Παπακωνσταντίνου είναι εδώ και τα λέει ο Διονύσης Σαββόπουλος. Παίρνουν την ηχητική τους μορφή -και τότε συνειδητοποιείς ότι γίνονται όνειρο και σχήμα συγκινήσεων. Μια άκρως συγκλονιστική (λυρική ή δραματική) στιχουργία περνά μέσα από μουσικές που δείχνουν να (ξανα)γεννιούνται για πρώτη φορά. Σε λίγο θα δισκογραφηθούν. Τα παλιά τραγούδια (του Διονύση και του Θανάση) είναι επίσης εδώ -αλλάζοντας και μένοντας ίδια, όπως όλα τα βασικά μας συναισθήματα.
Τα όργανα παίρνουν τη θέση τους: κιθάρες και έγχορδα (Βάσω Δημητρίου και Jimmy Mahlis), μπάσο (Γιώτης Κιουρτσόγλου), ντραμς και κρουστά (Satnam Ramgotra), ξεκινώντας μέσα σε λούπες ένα μεταψυχεδελικό ταξίδι, μια υπέροχη πρόβα αισθημάτων, στο «Polis Theater» από 25 Ιανουαρίου, κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή…
Διονύσης Σαββόπουλος
«Για μένα, το τραγούδι ήταν πάντοτε ένα όνειρο»
Ποια ήταν η αίσθησή σου όταν ήρθε ο Θανάσης και σου πρότεινε τα τραγούδια του;
Μ' άρεσε που μου τα 'φερε ο Θανάσης. Παλιά έτσι κάναμε -τα πηγαίναμε στους παλιότερους. Δεν υπήρχε κι άλλος τρόπος προκειμένου να πάρεις μια γνώμη -κι αν αυτή η γνώμη ήταν καλή, σιγά σιγά να σε σπρώξουν σε κάναν εκδότη ή αρμόδιο! Κι εμείς τα πηγαίναμε στους παλιότερους και οι νεότεροι τα έφερναν σ' εμάς. Όπως είχε γίνει με την «Εκδίκηση της γυφτιάς», με τον Βαγγέλη Γερμανό ή με την Οπισθοδρομική Κομπανία και την Ελευθερία. Υπήρχε αυτό το παλιό καλό συνήθειο. Μετά αυτό ατόνησε -και δεν χρειαζόταν κιόλας: ο νεότερος πήγαινε κατευθείαν στην τηλεόραση και μάλιστα έβριζε τους παλιότερους για να δείξει μια ανεξαρτησία του πνεύματος! Επομένως, ο Θανάσης κρατά το παλιό συνήθειο -έτσι μου φάνηκε. Πήρα τα τραγούδια του και τα μελέτησα με τη δέουσα προσοχή. Πάντα έτσι κάνω! Μου άρεσαν πάρα πολύ -και δεν ήταν η πρώτη φορά που μ' άρεσαν τραγούδια του Θανάση. Τον παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον, τουλάχιστον τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια -και τα live του, και τους δίσκους…
Αναγνώρισες κάτι από τον εαυτό σου στον τρόπο γραφής; Θα έλεγες ότι μοιάζουν «σαββοπουλικά»;
Δεν νομίζω ότι είναι τραγούδια ειδικώς γραμμένα -αλλά δεν υπάρχει περίπτωση είτε να διηγηθείς μια ιστορία είτε να πεις ένα τραγούδι που να μην το περάσεις μέσα από τον εαυτό σου. Οποιοδήποτε τραγούδι, οποιαδήποτε ερμηνεία, οποιαδήποτε διήγηση παίρνει το «πρόσωπο» αυτού που ερμηνεύει…
Ούτως ή άλλως, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου καλλιτεχνικά είναι επηρεασμένος από σένα…
Πρέπει να τον ρωτήσεις! Κοντοστέκεται ανάμεσα στη μουσική του παράδοση και το άγνωστο. Αυτό αποτυπώνεται στα τραγούδια του -αλλά σχεδόν όλοι οι τραγουδοποιοί μ' αυτό το πράγμα, το «άγνωστο», δεν ερχόμαστε αντιμέτωποι; Άλλος έφυγε από την πόλη του με φορτηγό, άλλος ταξίδεψε μέσω ραδιοφώνου κ.λπ. προκειμένου ν' ανταποκριθεί στο άγνωστο που ξανοιγόταν μπροστά του. Απ' αυτή την άποψη, είμαστε συγγενείς με τον Θανάση. Εκείνος μπορεί να είναι από χωριό και όχι από πόλη και τα τραγούδια μας μπορεί να διαφέρουν -αλλά μοιάζουν σ' αυτό: στο δέος μπροστά στο άγνωστο, που δεν μπορείς όμως πια να κάνεις πίσω και να το αποφύγεις, αλλά πρέπει οπωσδήποτε να προχωρήσεις και δεν ξέρεις πώς! Αυτό, αποτυπωμένο σε τραγούδια, μας φτιάχνει τη νεότερη σκηνή του ελληνικού τραγουδιού από το '60 και μετά.
Πέρα από την ποιότητα της τραγουδοποιίας σας, και οι δύο φαίνεται ότι πάντα επιδιώκετε έναν «άλλο» ήχο…
Είναι γιατί μέσα μας υπάρχουν διάφορες μουσικές. Κι αυτές οι διαφορετικές μουσικές, με τις οποίες έχουμε μεγαλώσει, πρέπει να συντεθούν σε μία. Γι' αυτό λεγόμαστε συνθέτες: επειδή συνθέτουμε πράγματα που μεταξύ τους είναι διαφορετικά ή και αντίθετα πολλές φορές. Αυτές οι διαφορετικές μουσικές με τις οποίες μεγαλώνουμε είναι διαφορετικά κομμάτια της ψυχής μας κι ο συνθέτης, κάνοντάς τα «ένα», μας χαρίζει την ψυχική μας υγεία, την ψυχική μας ενότητα. Επομένως, άμα ψάχνεις πώς θα συνδυάσεις το λαϊκό τραγούδι με την ψυχεδέλεια, τον Στραβίνσκι ή το ροκ, εκεί μοιραία θα ψάξεις νέο ήχο. Θα τον φτιάξεις απ' την αρχή, από το μηδέν. Οι άνθρωποι που το πετυχαίνουν αυτό, που τα κάνουν όλα «ένα», είναι άνθρωποι απαραίτητοι στη ζωή μας, γιατί απ' όπου περνάνε ανθίζει κι ένας τόπος -για να θυμηθούμε λίγο τον Ρίλκε. Ο καλός τραγουδοποιός δημιουργεί καινούργιους κόσμους -μας βοηθάει να υπάρξουμε. Για μένα, το τραγούδι ήταν πάντοτε ένα όνειρο -όχι μια πραγματικότητα. Ένα όνειρο στο οποίο έδωσα τη ζωή μου. Χωρίς αυτό το όνειρο, η πραγματικότητα θα ήταν μαύρη και ολομόναχη.
Θανάσης Παπακωνσταντίνου
«Θέλω την τέχνη να με κάνει να θυμάμαι»
Μου φαίνεται πολύ φυσικό το ότι ζητάς από τον Διονύση Σαββόπουλο να πει τα καινούργια σου τραγούδια, καθόσον ανήκεις στη γενιά στην οποία ο Σαββόπουλος έδωσε μια νέα ποιότητα τραγουδοποιίας -πιο μοντέρνα ή πιο «ροκ» στα πρώτα χρόνια της πορείας του…
Χωρίζουμε το χρόνο αυθαίρετα και λέμε «η γενιά μας», χωρίς αυτό να έχει ιδιαίτερη σημασία. Ας πάρουμε όμως ως «χαρακτηριστικό» το ότι ήμασταν παιδιά στη χούντα και έφηβοι στη μεταπολίτευση. Εγώ, στην επαρχία στη δεκαετία του '70, άκουγα τη μουσική από το ραδιόφωνο ή διά ζώσης, από κοντινούς μου ανθρώπους στο χωριό που τραγουδούσαν παραδοσιακά. Το ροκ δεν το αντιλήφθηκα τότε γιατί αυτό το ζούσαν κυρίως στις μεγάλες πόλεις, όπου είχαν τη δυνατότητα ν' αγοράζουν δίσκους. Οπότε ο Σαββόπουλος έφερε μεν ένα διαφορετικό ήχο -αλλά το πιο σπουδαίο ήταν οι στίχοι. Λόγια όπως αυτά που έγραψε ο Διονύσης -εξαιρώντας την παραδοσιακή στιχουργία, που είναι για μένα η κορυφαία στιγμή- δεν είχα ξανακούσει τόσο σημαντικά. Και δεν θα ξεχάσω, βέβαια, μία από τις πιο σπουδαίες μουσικές παραστάσεις που έχω δει ποτέ: τους «Αχαρνής». Ήμουν στο γυμνάσιο, στην επαρχία, με το… γράσο ακόμα στα μάτια, βλέπω τους «Αχαρνής» και παθαίνω πολιτισμικό σοκ! Ήταν αυτό, μαζί με δυο-τρία ακόμα πράγματα, που με έσπρωξε να ψάξω τον εαυτό μου και με κοινωνικοποίησε! Όταν σε στιγματίζει κάτι, δεν το ξεχνάς ποτέ -και είναι ίσως τέτοιου είδους εμπειρίες που με έσπρωξαν, τελικά, να απευθυνθώ στον Διονύση για να πει τα καινούργια μου τραγούδια. Εξάλλου, τον θεωρώ πολύ σημαντικό ερμηνευτή -και τώρα ιδίως πολύ περισσότερο απ' ό,τι παλιά. Σαν το παλιό, καλό κρασί…
Γενικά, μου δίνεις την εντύπωση ότι δεν εκτιμάς ιδιαίτερα τη φωνή σου!
Συχνά έχω αμφιβολίες γι' αυτά που κάνω κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είμαι και στο τραγούδισμα διστακτικός. Έτσι, όποτε μπορώ, απευθύνομαι σε άλλους ερμηνευτές.
Στην πορεία σου έχω παρατηρήσει μια συνεχή «αγωνία» να προχωρείς τον ήχο σου…
Δεν είναι αγωνία. ευχαρίστηση είναι. Αυτό που κάνω, αυτό με οδηγεί. Αν εξαιρέσουμε τις προσωπικές μου σχέσεις, στις οποίες είμαι σταθερός, στην τέχνη πάντα ψάχνω το καινούργιο -και ως δέκτης και ως πομπός. Το 'χω ανάγκη. Και προφανώς με βοηθάει το ότι ακούω πάρα πολλή μουσική και, κυρίως, αυτό που συμβαίνει τώρα. Δεν μπορώ να διανοηθώ μουσικούς που λένε: «Ξέρεις, δεν ακούω τίποτα, μόνο τα δικά μου!». Μου φαίνεται πολύ κουφό αυτό…
Τείνει να γίνει συνήθεια όμως…
Ίσως γι' αυτό να έχει εγκλωβιστεί η ελληνική δημιουργικότητα -παρόλο που νέα παιδιά κάνουν ενδιαφέροντα πράγματα. Γενικά, εδώ νομίζουμε ότι κάνουμε πρωτοπορία με πράγματα που έχουν γίνει πριν από 10 και 20 χρόνια. Για μένα, πάντως, η ευχαρίστηση δεν έρχεται μόνο από το να δημιουργώ εγώ αλλά και από το ν' ακούω. Και δεν ακούω μόνο στο αυτοκίνητο -κάθομαι στο σπίτι ειδικά για ν' ακούσω μουσική. Δεν ξέρω πόσοι άλλοι το κάνουν πια αυτό… Έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Φαίνεται ότι τα νέα παιδιά ακούνε πια κατ' ιδίαν και στο πόδι…
Υπάρχουν παιδιά που ξέρουν τη μουσική μόνο από MP3. Αυτά τα παιδιά όμως, όταν πάνε σε live, παθαίνουν πλάκα! Δεν χάνουν, λοιπόν, την ουσία. Και δεν χάνεται ποτέ το παιχνίδι.
Αν η μουσική φέρει συγκίνηση, με όποιο μέσο κι αν την ακούς, πετυχαίνει το στόχο της… Είναι το βασικό κριτήριο. Για να συγκινηθείς, πρέπει να βάλεις κάτι από τον εαυτό σου μέσα. Πόσοι, όμως, μέσα στον αγώνα για την επιβίωση, θέλουν να ρισκάρουν; Οι περισσότεροι θέλουν κάτι που να βουλώνει τις τρύπες της ανίας και του άγχους. Γι' αυτό γενικώς επικρατούν τα σκουπίδια, που αφήνουν τον άνθρωπο αμέτοχο, που τον κάνουν (υποτίθεται) να ξεχάσει! Εγώ όμως θέλω την τέχνη να με κάνει να θυμάμαι -έστω και τη μιζέρια μου, γιατί έτσι μόνο μπορώ να την αλλάξω…
Γιώργος Χαρωνίτης