Συνέντευξη στην εφημερίδα "Ελευθερία"
Το κλαρίνο με κάνει να αισθάνομαι λεβέντης
Συνέντευξη με το συνθέτη, στιχουργό και μουσικό που ζει και δημιουργεί στη Λάρισα
Το κλαρίνο με τρυπάει αλλά και η παραδοσιακή μουσική είναι η μόνη που με έκανε να δακρύσω, με κάνει να αισθάνομαι λεβέντης. Τέτοια λόγια μόνο ένας γνήσιος δημιουργός θα μπορούσε να πει, ο Λαρίσης και περιχώρων όπως υπογράφει, Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Ένας δημιουργός στίχου και μουσικής που μιλάει ακόμα για απελπισία, συγκίνηση και τσίπουρο, που έχει νταλκά γιατί δεν έχει οριοθετήσει τα όνειρά του και γιατί ό,τι δεν καταφέρνει να φτάσει, «τα κάνει κρεμαστάρια». Τα τραγούδια είναι ταξίδια και παραμύθια μαζί, και θέλει ένα μυστήριο να τα περιρρέει σαν ανάσα.
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, πριν λίγες μέρες εμφανίσθηκε στο «Μετρό» στην Αθήνα αλλά και στο «Μύλο '27» στη Λάρισα με την Μελίνα Κανά. Το κοινό έδειξε ότι ήταν υποψιασμένο και ενθουσιασμένο.
Μεγάλωσε στον Τύρναβο, σπούδασε ανόρεχτα μηχανολόγος στη Θεσσαλονίκη, αλλά ξεκίνησε και συνεργασία με τον Μάνο Λοΐζο. Εδώ και χρόνια ζει και εργάζεται στη Λάρισα. Τον Απρίλιο του 1993 κυκλοφόρησε την «Αγία Νοσταλγία» και φέτος «Την Ανδρομέδα και τη γη», που κυκλοφορεί από τη «Λύρα». Πέρα από όλα όμως, όπως δηλώνει και ο ίδιος, είναι καχύποπτος, σκέφτεται πως στον εξαντλητικό χώρο της δισκογραφίας χρειάζεται το φυλαχτό της ανιδιοτέλειας για να παραμείνει καιόμενη βάτος.
· Με τα τραγούδια σας, τι στόχο έχετε απέναντι στο κοινό, γιατί σίγουρα δεν φέρετε την ταμπέλα του διασκεδαστή.
- Οι στόχοι μου είναι μεγαλεπήβολοι. Θέλω να κάνω τους ανθρώπους να νοιώσουν όπως περίπου ένοιωθα όταν βγήκα από την ταινία «Ο καιρός των τσιγγάνων», ή όταν άκουσα τρεις Βορειοηπειρώτες οργανοπαίχτες στα Εξοχικά Τυρνάβου και πιο πρόσφατα. Να νιώσουν όπως ένοιωσα ακούγοντας τη βραχνή φωνή (Μελίνα Κανά) στου «Πολωνού», ένα κέντρο στην Αθήνα μιαν αγιασμένη νύχτα.
· Δείχνετε καλλιτέχνης και άνθρωπος χαμηλών και ήπιων τόνων, είναι στάση ζωής ή καλλιτεχνικής έκφρασης;
- Είμαι σαν τη γη. Ο εξωτερικός μου φλοιός, σχεδόν αδιατάρακτος, με λίγες σεισμικές δονήσεις μόνο. Όσο όμως προχωράμε στο εσωτερικό, τα πράγματα αγριεύουν. Μέχρι να φτάσουμε στη λάβα.
· Η Λάρισα τι ρόλο έχει παίξει στη γενική θεώρηση σας απέναντι στην ζωή και την τέχνη, τι έδωσε στο ύφος σας και τον ψυχισμό σας;
- Γι' αυτό ας ρωτήσουμε καλύτερα κάποιο σχετικό επιστήμονα (ψυχίατρο, ψυχολόγο κ.λ.π). Τα στοιχεία που θα του δώσουμε να επεξεργαστεί είναι - πυρομανής ήλιος - χώμα σε όλες τις αποχρώσεις - προϊστορικές μαγούλες - γονιμότητα - απελπισία - τσίπουρο.
· Μεγαλώσατε στον Τύρναβο, αλλά τώρα ζείτε και εργάζεστε στη Λάρισα, αυτή η πόλη είναι καλή μητριά;
- Πίσω απ' τους δύστροπους φακούς μου / της μυωπίας την κοιτώ / γριά, πατρόνα να μ' ορέγεται / και να με περιπαίζει η Λάρισα.
Είναι στίχοι μου από τον πρώτο μου δίσκο και αφορούν την Λάρισα
· Ο κόσμος της Λάρισας πως συμπεριφέρεται απέναντι στον καλλιτέχνη;
- Όπως πρέπει. Σαν να μη συμβαίνει τίποτα το ιδιαίτερο. Δεν πρέπει να ξεπερνάμε τα μέτρα.
· Πώς ένας μηχανολόγος με σίγουρο θα λέγαμε μέλλον, ξεκινάει να μπει στα βαθιά νερά της καλλιτεχνικής δημιουργίας;
- Επειδή πρώτα καταπιάστηκα με την μουσική και μετά έγινα μηχανολόγος, η ερώτηση θα έπρεπε να διατυπωθεί αντίστροφα. Πώς ένας δημιουργός, με αβέβαιο θα έλεγα μέλλον, ξεκινάει να μπει στα ρηχά νερά της μηχανολογίας;
· Ας μπούμε στο θέμα του τελευταίου δίσκου «Στην Ανδρομέδα και στην γη». Μπορούμε να πούμε ότι έχετε άμεσα επηρεαστεί από τα μονοφωνικά τραγούδια της Ηπείρου και τα μοιρολόγια;
- Η ψυχή μου είναι ένα μελισσάκι που παίρνει από πολλά λουλούδια για να φτιάξει το μέλι της. Αγαπάει βεβαίως ιδιαιτέρως τα αγριολούλουδα, που φυτρώνουν στα Κτίσματα Πωγωνίου, στον Ξηροπόταμο Δράμας, στην Κάρπαθο, στον Αρχάγγελο Ρόδου και αλλού.
· Αγαπάτε τους παραδοσιακούς ήχους το ίδιο και τα όργανα και τι συναισθήματα σας δημιουργούν τα ακούσματά τους;
- Μέχρι τώρα, μονάχα παραδοσιακά τραγούδια κατάφεραν να με κάνουν να δακρύσω. Φταίνε οι φωνές, οι μελωδίες, τα λόγια, τα όργανα, φταίω κι εγώ; Πάντως λειτουργούν σαν καθαρτήριο ψυχής, μου προσφέρουν ανάταση και ταπεινότητα, χαρά και λύπη ταυτόχρονα, και γενικώς με κάνουν να αισθάνομαι λεβέντης.
· Οι διαφοροποιήσεις στους ήχους, αφορούν τη ωριμότητά σας ή την διαφορετική γωνία με την οποία βλέπετε και αφομοιώνετε τα ακούσματα;
- Δεν είμαι απλός φορτοεκφορτωτής των παραδοσιακών ήχων. Κι ούτε βέβαια οι διαφοροποιήσεις που υπάρχουν στα τραγούδια μου, προκύπτουν από κάποιες λογικές αποφάσεις ή μεθοδεύσεις. Έτσι μου βγαίνουν.
· Πως συνδυάζετε κάτω από την ίδια σύνθεση την αφρικάνικη άρπα και το κομπολόι-ποτήρι;
- Λίγη φαντασία χρειάζεται και μόνο
· Παρατηρείτε να υπάρχει ηχητική διάβρωση ακόμα και στον παραδοσιακό ήχο;
- Ναι, αλλά καμιά φορά μέσα από τις διαβρώσεις μπορούν να προκύψουν ενδιαφέροντα πράγματα. Το συνηθέστερο πάντως είναι να προκύπτουν ανοησίες.
· Το θεματολόγιό σας έχει να κάνει με τη θάλασσα, τα τοπία, την ξενιτιά και τα συναισθήματα, είναι και ότι ακριβώς σας εκφράζει σαν άνθρωπο;
- Το φυσικό περιβάλλον και η αγαλλίαση που μου προσφέρει η επαφή μαζί του, είναι καθοριστικά στην ζωή μου. Οι αρχέγονες μνήμες, κάνουν καλά την δουλειά τους. Από την άλλη, η ξενιτιά είναι μια από τις εντονότερες καταστάσεις που μπορεί να βιώσει κανείς. Να μην την τραγουδήσουμε λοιπόν; Τέλος δεν νομίζω ότι το θεματολόγιό μου, έχει να κάνει με συναισθήματα, αλλά με εικόνες.
· Η Ανατολή και τα ακούσματά της, (αμανέδες), πόσο πολύ σας έχουν επηρεάσει;
- Ο πλούτος των ηχοχρωμάτων, τα γλυκά μουσικά διαστήματα της Ανατολής, με συγκινούν ιδιαίτερα. Μέχρι τώρα όμως, δεν έχω μπει ακόμα σαν δημιουργός σ΄ αυτόν τον τρόπο έκφρασης. Τα μουσικά όργανα που παίζω και με βοηθάνε να βγάλω μελωδίες είναι συγκεκριμένα.
· Η Ανδρομέδα είναι η γη των ονείρων σας; Και ποια είναι τελικά αυτά τα όνειρα;
- Δεν ξέρω την γη των ονείρων μου, δεν ξέρω καν, ποια είναι τα όνειρά μου. Γι' αυτό έχω νταλκά.
· Είναι χειρότερο πιστεύετε η ξενιτιά του σώματος ή η ξενιτιά της ψυχής και ποιος είναι ο τόπος της δεύτερης;
- Η ξενιτιά της ψυχής φυσικά. Το κορμί, ακόμα και στην ξενιτιά, θα συναντήσει ένα χάδι, το μάτι θα δει το φως της μέρας και θα αναθαρρήσει, το αυτί θα ακούσει έναν καλό λόγο. Η ψυχή όμως, που ξενιτεύεται στην χώρα της νοσταλγίας, θα γυρνάει για πάντα μόνη της μέσα στην ομίχλη.
· Τα πρωινά της ζωής μας και της ζωής σας, τί τα στεφανώνει, για να πάρω αφορμές από τη δημιουργία σας πάνω στους στίχους;
- Η αισιοδοξία ότι η μέρα που έρχεται, κάτι σπουδαίο και όμορφο θα μας φέρει.
· Τί σας συγκινεί στο να κάνετε στίχο;
- Μια εικόνα, μια κατάσταση που ζω, μια κατάσταση που δεν ζω, ένα πρόσωπο, μια λέξη, ένα παπούτσι που συνθλίβει το αποτσίγαρο, η βροχή, ένα τραγούδι, ένα φιλί, όσα δε φτάνω και τα κάνω κρεμαστάρια, το σύμπαν, ένα άγγιγμα, ρούχα απλωμένα, ένα γλέντι και άλλα πολλά που δεν σας τα λέω τώρα για να 'χω να λέω και τα επόμενα χρόνια.
· Πάνω σε τί πειραματίζεται η φόρμα σας;
- Βρίσκω κουρδίσματα, πέρα από τα συμβατικά, στο όργανο και παίζοντας περιμένω το μάννα εξ' ουρανού.
· Η σκέψη λένε ότι είναι άπιαστη, πώς την εγκλωβίζετε και πού, στην ψυχή ή τη λογική;
- Η σκέψη είναι άπιαστη και άστατη. Έρχεται απρόσκλητη, σερβίρεται μόνη της και τ' αποφάγια τα πετά στο πάτωμα.
· Το παραμύθι το έχουμε ανάγκη; Και πόσο παραμύθι είναι το τραγούδι;
- Τα παραμύθια τα χρειαζόμαστε όσο χρειαζόμαστε και τα ταξίδια. Τα παραμύθια είναι ταξίδια. Μόνο που χρειάζεται φαντασία και αθωότητα για να το ευχαριστηθείς. Έτσι, τα παιδιά ταξιδεύουν πάντα πρώτη θέση, ενώ οι μεγαλύτεροι, εγκλωβισμένοι στην απόγνωση της γνώσης, συνήθως δεν βρίσκουν εισιτήρια. Από την άλλη μεριά, και το τραγούδι είναι ταξίδι, άρα με τη μέθοδο της αναγωγής, μπορούμε να πούμε ότι τα τραγούδια είναι παραμύθι. Αρκεί να μην παραμυθιαστεί ο δημιουργός.
· Παίρνοντας αφορμή από ένα στίχο σας, το χαϊμαλί-φυλαχτό της ζωής μας, ποιο είναι και ποιο ειδικά του Έλληνα;
- Δεν υπάρχουν γενικά φυλαχτά. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται το δικό του προσωπικό χαϊμαλί. Ας πούμε, εγώ έχω μια σφραγίδα φυλαγμένη στο στέρνο μου που γράφει «χέστηκε η φοράδα στ' αλώνι». Όταν εκτροχιάζομαι, χαϊδεύω τα ανάγλυφά της γράμματα κι έρχομαι πάλι στα σύγκαλά μου.
· Η συνείδηση και μάλιστα του καλλιτέχνη, είναι αλεξίσφαιρη ασπίδα;
- Μπορεί να είναι και σουρωτήρι. Αλλά η δημιουργία, προκύπτει κατά βάση από τις διεργασίες του υποσυνείδητου και του ασυνείδητου, οπότε δεν μας ενοχλεί ιδιαίτερα αυτό.
· Το κλαρίνο γιατί σας «τρυπά» όπως λέτε σε ένα στίχο σας;
- Είναι μια διατύπωση αυτή και δεν μπορώ να το εξηγήσω, ούτε νομίζω πως χρειάζεται.
· Τα πιο καλά για τον άνθρωπο είναι αυτά που δεν λέγονται, πιστεύουν κάποιοι, εσείς τί γνώμη έχετε;
- Τη χαρά σου, για την ομορφιά του διπλανού σου, δεν πρέπει να την κρύβεις. Κι αν δεν φτάνουν τα λόγια, υπάρχει και η τέχνη.
· Είναι οι ομορφιές άπιαστες και άυλες;
- Όχι. Μπορούμε να τις γευτούμε, να τις τρυγήσουμε. Αλλά τις περισσότερες φορές είμαστε τυφλοί, φοβητσιάρηδες, αποστειρωμένοι. Έτσι στο τέλος ο απολογισμός είναι φτωχός. Μεγάλη αμαρτία!
· Η βάρκα η κουρελού, που λέτε σε ένα τραγούδι, είναι η Ελλάδα, ή η καρδιά και η ψυχή του καθενός;
- Ας αφήσουμε λίγο μυστήριο να περιρρέει γύρω από τα τραγούδια. Ας δώσουμε λοιπόν περιθώριο στο δέκτη, να παίξει το δικό του παιχνίδι. Δεν θα πω λοιπόν τί είναι για μένα η βάρκα η κουρελού.
· Παίρνοντας πάλι αφορμές από το στίχο σας, ο άντρας αδύναμο σκαρί και η γυναίκα δαίμονας;
- Τα δύο φύλα, υποδύονται, αμφότερα, τόσο το ρόλο του αδύναμου σκαριού, όσο και κείνον του δαίμονα, με καλές επιδόσεις. Δεν μπορούσα όμως, παρά να μιλήσω για όσα συμβαίνουν στην δικιά μου αυλή.
· Πόσο έχει σηματοδοτήσει το μέταλλο της φωνής σας, η φωνή και το ήθος του Νίκου Ξυλούρη;
- Ο Ξυλούρης είναι μια από τις σπουδαίες φωνές που έβγαλε ο τόπος, αλλά δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να κάνει κάτι για την περίπτωσή μου. Εδώ δεν μιλάμε για μέταλλο, αλλά για σκουριά.
· Η Ανδρομέδα σε τί διαφοροποιείται από την προηγούμενη δουλειά σας, την «Αγία Νοσταλγία»;
- Είναι νωρίς ακόμα για να ξέρω. Ίσως να υπάρχει περισσότερο νεύρο.
· Σκέφτεστε να εξακολουθήσετε να μένετε στη Λάρισα για τα καλλιτεχνικά σας ανοίγματα, και η συμμετοχή στο ΜΕΤΡΟ τί σημαίνει;
- Αν φύγω από τη Λάρισα, θα είναι για να πάω πιο κοντά στη φύση και στο μέτρο της και όχι σε κάποια μεγαλούπολη όπως η Αθήνα, περιμένοντας μια αποδοχή αμφίβολης προέλευσης. Η συμμετοχή μου στο Μετρό, αλλά και αλλού, σημαίνει ότι ως πονηρός χωριάτης, που είμαι, χρησιμοποιώ τη Μελίνα Κανά σαν Δούρειο Ίππο για να αλώσω το κοινό της.
Άννα Σταυράκη