Συνέντευξη στην εφημερίδα "Πριν"
ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Η εμπορευματοποίηση
σκοτώνει τη μουσική
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΣΤΕΡΓΙΟ ΚΑΤΣΑΡΑ
- Γιατί συμμετέχεις σε ένα φεστιβάλ ενάντια στο ρατσισμό;
Αν το δεις από μακριά, είμαστε μέσα στο σύμπαν ένα τίποτα. Όλα αυτά απομακρύνονται. Τι θα πει μετανάστες, τι θα πει ρατσισμός, τι θα πει ξένος; Είμαστε όλοι ξένοι, ο καθένας είναι ένας ξένος, έχει μόνο τον εαυτό του. Αν το δεις από μακριά, θα κατανοήσεις ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να διώξουμε αυτή την ξενικότητα με το να είμαστε κοντά στους άλλους, να αγαπάμε τους συνανθρώπους μας και όχι μόνο αυτούς, να αγαπάμε τα πάντα.
- Ποια εσωτερική ανάγκη σε οδηγεί να γράφεις τραγούδια;
Δεν είναι ξεκάθαρο και δεν μπορώ να ξέρω. Δεν έχω περάσει από ακτινογραφία τον εαυτό μου για να ξέρω τι γίνεται. Δεν χρειάζεται, μπορώ να σου πω κιόλας. Ας υπάρχει και ένα μυστήριο. Πάντως, έχω βρει κάτι που το λέω συχνά. Είναι ότι, όπως όλοι οι άνθρωποι, νιώθω μια βαθιά μοναχικότητα και προσπαθώ να την απαλύνω μέσα από την τέχνη, μέσα από το τραγούδι. Σίγουρος δεν είμαι. Μπορεί να υπάρχουν και άλλα πιο ταπεινά ελατήρια. Μπορεί να υπάρχει ματαιοδοξία, θαρρείς ξέρω;
- Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Μπάμπη Παπαδόπουλο (κιθαρίστα στις Τρύπες) στην ενορχήστρωση των τελευταίων δίσκων σου, δίνοντάς τους έτσι έναν εντελώς νέο ήχο σε σχέση με προηγούμενες δουλειές σου;
Λειτουργώ με τη διαίσθηση. Τον Μπάμπη τον ήξερα και τον εκτιμούσα ως μουσικό. Διαισθητικά κατευθύνθηκα προς τα εκεί και αποδείχτηκε ότι ήταν σωστό. Δεν ήταν τόσο ότι προέρχεται από το χώρο της ροκ μουσικής, δεν με ενδιέφερε αυτό. Υπάρχουν άλλα στοιχεία στον Μπάμπη που είναι καθοριστικότερα. Είναι η ευρηματικότητα, το ότι είναι πολύ εύστοχος, το ότι σέβεται αυτό που ακούει, δεν είναι περιχαρακωμένος, αλλά και ο ίδιος ως μουσικός δεν έχει όρια. Αυτό με ενδιέφερε περισσότερο.
- Αν δούμε τους δίσκους σου σε μια χρονική πορεία, από τον πρώτο (Αγία Νοσταλγία) μέχρι τον τελευταίο (Αγρύπνια), υπάρχει μια σαφής και συνεχής αλλαγή στο μουσικό ύφος των τραγουδιών. Τι σε ωθεί σε αυτή την αλλαγή; Είναι κάποιες καινούργιες δικές σου μουσικές αναζητήσεις ή είναι κάποια βαθύτερη εσωτερική ανάγκη;
Το έχω ανάγκη ως άνθρωπος να εκπλήσσομαι. Μέσα σε αυτή τη διαδικασία είναι και το να ψάχνω καινούργια πράγματα. Ίσως υπάρχει μέσα μου αυτό και έτσι οδηγούμαι και στο να ακούω καινούργια πράγματα και στο να φτιάχνω, όπως φαίνεται…
- Πώς ήταν ως εμπειρία το να γράφεις μουσικές για το θέατρο και τον κινηματογράφο; Ακούσαμε πρόσφατα τη δουλειά σου για την ταινία του Ν. Γραμματικού Ο Βασιλιάς, ενώ λίγο παλιότερα είχες γράψει τη μουσική για τη θεατρική παράσταση Το Ημερολόγιο της Άμμου. Τι κέρδισες από αυτό;
Ήταν πάρα πολύ ωραίο γιατί βγήκανε πράγματα, μουσικές που πιθανώς και να μην έβγαιναν αν ακολουθούσα το δρόμο που έχω με τα τραγούδια. Στην αρχή ήμουνα καχύποπτος. Πίστευα ότι το να κάνεις κάτι έχοντας υπόψη σου κάποιους κανόνες, παίρνοντας υπόψη σου κάποια πράγματα, θα οδηγούσε σε ένα αποτέλεσμα αδύναμο. Γενικά πιστεύω ότι τα πράγματα θα πρέπει να πηγάζουν από μέσα, η τέχνη να πηγάζει από βαθιά, μέσα από το συναισθηματικό κόσμο, χωρίς να επεμβαίνουμε σε αυτόν. Είδα όμως στην πράξη ότι ήταν διαφορετικά. Το ότι έπρεπε να μπω στον κόσμο των σκηνοθετών οδήγησε σε καινούργια πράγματα και αρκετά από αυτά θα υπάρχουν στις μουσικές που θα κάνω στην πορεία.
- Αρκετά συχνά στους στίχους σου υπάρχουν αναφορές σε πλανήτες και αστερισμούς(Αποσπερίτης, Βερενίκη, Αλτάιρ, Ανδρομέδα). Γιατί γοητεύει τους ανθρώπους το να κοιτάνε τα αστέρια και να πλάθουν τόσους μύθους γι αυτά;
Κατ αρχάς δεν μπορεί να μην κοιτάξει. Μην κοιτάς σήμερα στις μεγάλες πόλεις που μπορεί κάποιος να μεγαλώσει χωρίς να δει ούτε ένα αστέρι. Εν γένει ο άνθρωπος ήταν μόνος του απέναντι στο στερέωμα. Νομίζω ότι αυτό είναι αβάσταχτο. Αν κοιτάξεις τον ουρανό, θα καταλάβεις την ασημαντότητα της ύπαρξης και αυτό είναι καταλυτικό. Γι αυτό πιστεύω πως και οι περισσότεροι από τους αστροφυσικούς είναι και σοφοί άνθρωποι και ταπεινοί, όπως ταπεινός θα πρέπει να είναι γενικά ο άνθρωπος.
- Σε μια συναυλία είχες πει πως «ό,τι γίνεται με ψυχή και με λαύρα μένει για πάντα».
Αυτό το πιστεύω. Τα δυνατά πράγματα που γίνονται παραμένουν και πιθανώς κάποιος άνθρωπος που βίωσε κάτι έντονο πριν από χίλια χρόνια αυτό μπορεί να έρθει, να περάσει μέσα μου και να γίνει τραγούδι.
- Ποια δύναμη νομίζεις ότι ωθεί τον άνθρωπο να δημιουργήσει τέχνη;
Νομίζω ότι είναι αυτό που σου είπα. Ότι προσπαθεί να ξορκίσει τη βαθιά μοναχικότητα, αλλά μην τα παίρνουμε και τοις μετρητοίς, δεν είμαι κανένας φωτισμένος άνθρωπος. Δεν είναι ο μόνος δρόμος, αυτό μπορεί να γίνει πιστεύοντας σε κάποιους θεούς, κάνοντας επανάσταση. Έχω δει δηλαδή ανθρώπους που είναι σε πορεία και είναι εξαϋλωμένοι εκείνη τη στιγμή, προσεγγίζουν το άπειρο αυτή η προσέγγιση του άπειρου είναι στην ουσία αυτό που λέω και μπορεί να γίνει μέσα από την τέχνη. Μπορεί να γίνει μέσα από τον έρωτα, υπάρχουν διάφοροι τρόποι… και βέβαια ξέρεις η λύτρωση είναι στιγμιαία προσεγγίζεις το άπειρο μόνο στιγμιαία.
- Πριν από λίγους μήνες είδαμε, με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ, να κατεβαίνουν στο δρόμο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα και εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο ύστερα από πολύ καιρό. Τι νομίζεις πως ήταν αυτό που κατέβασε τόσο κόσμο στο δρόμο;
Είναι ότι κάποτε ξεχειλίζει το ποτήρι και η βία της εξουσίας κάποια στιγμή φέρνει και την αντίδραση, δεν μπορεί αυτό να γίνεται πάντα.
Είμαι ενάντια στη βία της εξουσίας και μπορώ να πω υπέρ της βίας των καταπιεσμένων ως ένα βαθμό. Δεν το έχω ξεκαθαρισμένο απόλυτα, γιατί από την άλλη πιστεύω πως η ύπαρξη δικαιώνεται όταν δίνει χαρά. Υπάρχουν δηλαδή δύο αντικρουόμενα πράγματα, από τη μια πιστεύω ότι ο καταπιεσμένος πρέπει να αντιδρά, ενώ από την άλλη πιστεύω ότι η ύπαρξη δικαιώνεται όταν δίνει χαρά. Αυτά τα δύο αντιπαλεύουν και δεν είμαι ξεκάθαρος, αλλά σίγουρα είμαι ενάντια στη βία των καταπιεστών.
Η ΕΛΠΙΔΑ ΣΤΙΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
- Υπάρχει κάτι που μπορεί να εμπνεύσει τον κόσμο, να τον κατεβάσει ξανά στο δρόμο και να του δώσει ξανά όραμα και προοπτική, για παράδειγμα ένα απελευθερωτικό κίνημα;
Ε, να, γι αυτό γουστάρω τους Ζαπατίστας, γιατί έδωσαν κουράγιο και ελπίδα στον κόσμο, ότι κάτι μπορεί να γίνει, γιατί μέχρι τότε τα πράγματα ήταν ψόφια. Το τι είναι αυτό δεν ξέρω, υποθέτω ίσως η καταστροφή του περιβάλλοντος να μπορούσε να ξεσηκώσει και να κινητοποιήσει περισσότερο τον κόσμο από οτιδήποτε άλλο.
- Ο κόσμος που κατεβαίνει μαζικά στο δρόμο μετά το Σιάτλ, τη Γένοβα και αλλού, είναι μια ελπίδα;
Είναι παρήγορο αυτό, αντιδράσεις πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Μακάρι κάποια στιγμή να αλλάξουν τα πράγματα και να φτάσουμε σε κοινωνίες που θα ζούμε με χαρά και ευχαρίστηση για όσα ζούμε.
- Τον τελευταίο καιρό γίνεται μια μεγάλη καμπάνια, από τις δισκογραφικές κυρίως εταιρείες, με σύνθημα «η πειρατεία σκοτώνει τη μουσική». Ποια είναι η δική σου γνώμη γι αυτό;
Είναι πολύ πιο πολύπλοκο το θέμα. Πιθανώς τη μουσική να τη σκοτώνει όχι η πειρατεία αλλά η εμπορευματοποίηση. Ίσως εκεί να είναι το κλειδί. Από την άλλη και οι μουσικοί είναι άνθρωποι και θέλουν και αυτοί να ζήσουν από αυτό. Θα μπορούσε να βρεθεί κάποιος άλλος τρόπος πιο ουσιαστικός. Σίγουρα όμως όλη την ιστορία τη δημιούργησε η εμπορευματοποίηση. Ενώ ξεκινάει ως ανάγκη προσωπική (σ.σ. η καλλιτεχνική δημιουργία), σιγά σιγά μπαίνουν μέσα διάφορα πράγματα, αυτό γίνεται εμπόρευμα και εμφανίζονται χίλια δυο πράγματα…
- Μεγάλωσες σε μια επαρχιακή πόλη και πλέον μένεις μόνιμα στη Λάρισα. Τι νομίζεις ότι χάνει ένας άνθρωπος ο οποίος ζει σε μια μεγαλούπολη, όπου κυριαρχούν η αποξένωση και ο ανταγωνισμός, σε σχέση με μια επαρχιακή πόλη ή ένα χωριό;
Έχει να κάνει με την ανθρώπινη κλίμακα. Νομίζω πως ό,τι ξεφεύγει από την ανθρώπινη κλίμακα γίνεται απάνθρωπο, π.χ. μια μεγάλη πόλη, μια μεγάλη βιομηχανία. Τα μικρά πράγματα, οι κλίμακες που είναι πιο κοντά στον άνθρωπο, είναι πιο ανθρώπινα. Μια μικρή οικοτεχνία είναι πολύ πιο ανθρώπινη από μια μεγάλη βιομηχανία, όπου το εργασιακό της περιβάλλον είναι απάνθρωπο, μια μεγάλη πόλη σε σχέση με ένα μικρό χωριό είναι πιο απάνθρωπη, μια πολυκατοικία είναι πιο απάνθρωπη σε σχέση με μια μονοκατοικία κ.ο.κ. Πιστεύω ότι αυτό παίζει πολύ μεγάλο ρόλο ώστε οι άνθρωποι των πόλεων να έχουν ξεφύγει από το μέτρο που δίνει η φύση.
- Συνεχίζεις να δουλεύεις ως μηχανικός και να κάνεις μουσική παράλληλα;
Τα τελευταία δύο χρόνια, ένα μέρος του εισοδήματος για να ζω το έχω μέσα από τη μουσική και ασχολούμαι περισσότερο με αυτή απ ό,τι παλιότερα. Δεν νομίζω να ενδιαφέρει το πώς, πάντως λόγω του πτυχίου έχω ένα σταθερό εισόδημα και συμπληρώνω σ' αυτό από τη μουσική.