Συνέντευξη στο ηλεκτρονικό περιοδικό "Ogdoo.gr"
Θανάσης Παπακωνσταντίνου - «Τα ψόφια πράγματα πέθαναν»
Υπογράφει: Κώστας Μπαλαχούτης
18/01/2012
Εδώ και δύο δεκαετίες «χρεώνεται» ό,τι πιο δυνατό και ουσιαστικό αναδείχτηκε και… αποτυπώθηκε στο ελληνικό τραγούδι. Κόντρα σε όλες τις τακτικές και τα «συστήματα» κατάφερε να αποκτήσει πιστό κοινό και το σεβασμό των ευήκοων ακροατών αλλά και της μουσικής πιάτσας. Απλόχερος με την τέχνη του και το ακροατήριό του, φειδωλός στην επαφή του με τα δημοσιογραφικά «κόλπα». Έγραψε τις απαντήσεις του, τιμώντας όμως τις ερωτήσεις αποδεικνύοντας πως ξέρει να κάνει τη «διαφορά» και ότι τίποτα στη ζήση -εκτός λιγοστών εξαιρέσεων- δεν είναι τυχαίο.
Έχω την εντύπωση πως το τελευταίο διάστημα επιδιώκετε περισσότερο την επαφή με το κοινό μέσα από τις ζωντανές εμφανίσεις. Πράγματι έτσι συμβαίνει και αν ναι, εξηγήστε μας το γιατί;
Ποιό θεωρείς τελευταίο διάστημα; Γιατί η αλλαγή πλεύσης μου πάνω στο ζήτημα των ζωντανών εμφανίσεων ξεκίνησε το 2001-2002 με το σχήμα που φτιάχτηκε για να υποστηρίξει ζωντανά τον «Βραχνό προφήτη» και την «Αγρύπνια». Διαπίστωσα τότε ότι μπορεί να συναντήσω την έκσταση όχι μόνο κατά τη γένεση των τραγουδιών αλλά και κατά τη ζωντανή αναπαραγωγή τους. Αυτός είναι ο λόγος που συνεχίζω μέχρι και σήμερα. Πρώτα έρχεται η αναζήτηση της αισθητικής απόλαυσης και της επικοινωνίας με τον κόσμο και μετά η οικονομική επιβίωση. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα κι απ' το ότι -σε πείσμα των καιρών- κρατάω ένα σχήμα που αποτελείται από 10 μουσικούς και 5 τεχνικούς, με πολύ προσεγμένο ήχο και φτηνό εισιτήριο (10 ευρώ στις εμφανίσεις μας στο «Γυάλινο μουσικό θέατρο»).
Οι αντιδράσεις, οι διαθέσεις και τα αντανακλαστικά του κόσμου στη εποχή της κρίσης είναι διαφορετικά σε σύγκριση με τους παλαιότερους καιρούς;
Υπάρχει μεγαλύτερη λαχτάρα για να γίνει «κατάσταση» και διάθεση για συντροφικότητα. Τα ψόφια πράγματα πέθαναν.
Πως εξηγείται την επιτυχία των παραστάσεων σας;
Είμαστε εκεί με όλο μας το είναι -κι όταν δεν είναι, πίνει για να είναι- χωρίς πόζα και καμώματα. Τα λάθη μας, δηλαδή, είναι ειλικρινή. Τόσο ξέρουμε, τόσο παίζουμε (Ν. Άσιμος).
Το τραγούδι και η τέχνη γενικότερα μπορούν να λειτουργήσουν λυτρωτικά και ως αντίβαρο στο γκρίζο των ημερών μας;
Νομίζω πως πάντοτε γινόταν αυτό. Μόνο που η λύτρωση διαρκεί για λίγο. Και μετά πάλι από την αρχή.
Έχουν ευθύνη οι καλλιτέχνες να ενεργοποιήσουν και να προβληματίσουν τον κόσμο για όσα συμβαίνουν γύρω μας;
Άπαξ και φορτώσουμε σε έναν δημιουργό ευθύνες πέρα από αυτές που ο ίδιος νοιώθει -αν νοιώθει- ως ψυχοσύνθεση, τον έχουμε κάψει πάραυτα. Δεν πρόκειται να βγάλει τίποτα της προκοπής. Προσωπικά δεν θα μπορούσα να λειτουργήσω ως χρονογράφος. Με ελκύουν τα δύο άκρα: Το άχρονο και το στιγμιαίο.
Οι στίχοι σας συχνά έχουν σουρεαλιστική ματιά. Δεν διαθέτουν την σαφήνεια μαστόρων όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος ή ο Άκης Πάνου. Παρ' όλα αυτά έχουν μπει στα χείλη και τις καρδιές του κόσμου. Που κατά τη γνώμη σας οφείλεται η απήχησή τους;
Η τέχνη δεν υπάρχει για να κατανοούμε -αυτό μπορεί να το κάνει η επιστήμη καλύτερα- αλλά για να βιώνουμε. Η ζωή είναι γεμάτη μυστήριο. Και η τέχνη, ως η σπουδαιότερη έκφανση της ζωής, έρχεται να αναδείξει αυτό το μυστήριο, να το γλυκάνει και να το κάνει βιώσιμο συναίσθημα για τους αποσβολωμένους ανθρώπους. Ένας από τους προσφορότερους τρόπους για να το πετύχει κανείς αυτό είναι μέσω του υπερρεαλισμού, όπου όλα είναι υπαινικτικά, αναπάντεχα αλλά ξεκάθαρα. ΠΡΟΣΟΧΗ στη διαφορά: Όχι κατανοητά αλλά ξεκάθαρα. Μπορεί συχνά να μην είναι κατανοητά τα στιχάκια μου αλλά δεν πάσχουν από ασάφεια. Οι εικόνες εντυπώνονται καθαρές στο μυαλό των ανθρώπων. Κι εκεί εγώ σταματάω και παίρνει τη σκυτάλη ο ακροατής. Δεν του έχω δώσει έναν μονόδρομο, όπως κάνουν τα στιχάκια που είναι συγκεκριμένα. Του παρέχω περισσότερους βαθμούς ελευθερίας, όχι το ξεσάλωμα που υπάρχει στην οργανική μουσική, αλλά αρκετούς ώστε να βάλει τον εαυτό του στην περιπέτεια, να συν-κινηθεί.
Η ποίηση τι ρόλο παίζει στη ζωή σας; Γενικότερα ποιες είναι οι πηγές της έμπνευσής σας και ποιος ο στόχος σας ως δημιουργός;
Η ποίηση με φέρνει πιο κοντά στην αλήθεια που δεν υπάρχει. Πηγή έμπνευσης μπορεί να είναι οτιδήποτε. Πράγματα που έχω αντιληφθεί αλλά και ψήγματα από το συλλογικό ασυνείδητο. Σαν δημιουργός, δεν έχω στόχους. Είμαι ο στόχος.
Οι τελευταίοι σας δίσκοι μου φάνηκαν πιότερο «δύσβατοι» και «απρόσιτοι» σε σχέση με τους προηγούμενους. Είναι μια πλεύση που προκύπτει συνειδητά και πως σκοπεύετε πλέον να κινηθείτε στη δισκογραφία;
Όπως έχω πει πολλές φορές, εργάζομαι με το Φυλακούρειο σύστημα, τα «τρία ου».
Η εμπειρία σας με μια ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία και όχι μ' ένα «μεγάλο μαγαζί» απ' όπου εκδίδονταν μέχρι πρότινος οι εργασίες έχει θετικό ή αρνητικό πρόσημο;
Θετικότατο
Τι σας φοβίζει, στη ζωή και στο τραγούδι;
Στη ζωή με φοβίζει -πάνω απ' όλα- η ανάσα του θανάτου, στο τραγούδι τίποτα.
Ακούτε αυτήν την εποχή τραγούδια άλλων που να τα ζηλεύετε;
Είναι πολλά. Μου έρχεται στο μυαλό ο Θωμάς που περιμένει, με τις ευρηματικές ενορχηστρώσεις του. Και πάντα βέβαια θα ζηλεύω τα κρυστάλλινα παραδοσιακά τραγούδια.
Αρκετές δημιουργίες σας έχουν ιταλικό ή καλύτερα μεσογειακό χρώμα στις μελωδίες και αντίστοιχες αναφορές στους στίχους. Είναι τόποι και «λημέρια» που αγαπάτε;
Μπορώ να πω ότι η Ιταλία ασκεί μια ακατανίκητη γοητεία πάνω μου, χωρίς να ξέρω από που πηγάζει αυτό.
Έρχεστε για εμφανίσεις στην Αθήνα, μια πόλη χαοτική και υπερκορεσμένη σε όλες τις εκφάνσεις της ζήσης. Θα μπορούσατε να ζούσατε σε μόνιμη βάση σε μια τέτοια μεγαλούπολη;
Όχι και το αποδεικνύω έμπρακτα.
Ποια είναι τα συστατικά μιας ιδανικής παράστασης;
Δεν γνωρίζω
Σε ποιους χρεώνετε το κατάντημα της χώρας μας και τις ταλαιπωρίες που θα περάσουμε πρώτοι και περισσότερο βασανιστικά απ' ότι οι συνάνθρωποί μας στην υπόλοιπη «ενωμένη» Ευρώπη;
Στο καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα που έχει σαν στόχο το κέρδος μέσα από την εκμετάλλευση της φύσης και των φτωχών ανθρώπων, στους ντόπιους εκφραστές του, στην γεμάτη πολέμους και καταστροφές ιστορία μας, στην καταλήστευσή μας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, σ' αυτούς που μας βάλανε στο ευρώ, που φτιάξαν τους Ολυμπιακούς αγώνες, στον ήλιο και στις ομορφιές που μας πλανεύουν και μας κάνουν λίγο καραπουτσαριό.