Συνέντευξη στο ηλεκτρονικό περιοδικό "E-tetradio.gr"
ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ: ΠΑΡΑΜΕΝΩ ΑΦΕΛΗΣ ΚΑΙ ΛΑΪΚΟΣ
Γράφει ο Γιώργος Μυζάλης
Τρίτη, 17 Ιουλίου, 2012
Πόσες φορές έχετε διαβάσει την παρακάτω φράση: «Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου είναι ο σημαντικότερος τραγουδοποιός της γενιάς του». (Και πόσες θα την διαβάσετε ακόμα!) Στις εισαγωγές των συνεντεύξεων που έχει παραχωρήσει, στα reviews από τις εμφανίσεις του, στα μουσικοκριτικά σημειώματα για τις κυκλοφορίες των δίσκων του, στις χριστουγεννιάτικες λίστες με τους καλύτερους δίσκους της χρονιάς που φεύγει. Παντού. Και απολύτως δικαιολογημένα. Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου έχει στιγματίσει το ελληνικό τραγούδι με την ταυτόχρονα καταλυτική και διακριτική παρουσία του. Του χρόνου συμπληρώνονται 20 χρόνια από την κυκλοφορία της «Αγίας Νοσταλγίας», του πρώτου προσωπικού δίσκου του Θανάση Παπακωνσταντίνου, ο οποίος έως τότε μόνο ως στιχουργός είχε απασχολήσει το κοινό.
Στη διάρκεια της πορείας αυτής, ο αγαπημένος τραγουδοποιός μάς χάρισε μερικά από τα πιο αξιόλογα και αγαπημένα τραγούδια της σύγχρονης ελληνικής μουσικής παραγωγής. Αληθινά διαμάντια. Οι λέξεις μοιάζουν να μην έχουν καμία σημασία. Όλα αυτά έχουν γραφτεί και ειπωθεί κατ επανάληψη. Εξάλλου, ό,τι κι αν πει κανείς, ό,τι κι αν γράψει ένας γραφιάς σαν κι εμένα οι καρδιές δεν λαθεύουν. Και οι καρδιές έχουν αγαπήσει το Θανάση Παπακωνσταντίνου και τα τραγούδια του, όσο κανέναν άλλο τα τελευταία χρόνια. Και θα το ξαναπώ: απολύτως δικαιολογημένα.
Με αφορμή την συναυλία του στο Βεάκειο, στο πλαίσιο του «Φεστιβάλ στο Λόφο», Τετάρτη 18 Ιουλίου, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, παραχώρησε αυτή τη συνέντευξη στο e-tetRadio. Και τον ευχαριστώ θερμά για αυτό (γνωρίζοντας τις αντικειμενικές δυσκολίες που είχε το όλο εγχείρημα).
Για ποιο λόγο άργησαν να κυκλοφορήσουν οι «Μαγγανείες»;
Το υλικό υπήρχε. Αρκετό χρόνο μας πήρε μέχρι να βρούμε πως θα το χειριστούμε ενορχηστρωτικά. Καταλήξαμε σε μιά λιτή προσέγγιση, με βάση τους μουσικούς συνεργάτες του Γιάννη (Χαρούλη). Επίσης είπαμε να παίξει βασικό ρόλο το λαούτο,το οποίο έχει προσφέρει και στους δυό μας απολαυστικές στιγμές αλλά μας έχει ταϊσει κι όλας.
Πολλά από τα τραγούδια που περιέχονται στη δουλειά αυτή είχαν γίνει γνωστά στο κοινό από τις πολλές ζωντανές εκτελέσεις στα προγράμματα του Γιάννη Χαρούλη και βρισκόντουσαν εδώ και καιρό online στο youtube. Αποδυνάμωσε πιστεύεις το γεγονός αυτό την κυκλοφορία του δίσκου;
Ναι, από την άποψη ότι χάθηκε το στοιχείο της έκπληξης, που είναι μιά βασική παράμετρος στην πρώτη ακρόαση ενός δίσκου. Αλλά αυτό συμβαίνει πρόσκαιρα. Η αξία ή όχι των τραγουδιών δοκιμάζεται στην πορεία του χρόνου.
Πως βλέπεις να διαμορφώνεται το τοπίο στην εγχώρια μουσική παραγωγή; Θα αλλάξει ο τρόπος δημιουργίας και διάδοσης της μουσικής τώρα που η παραδοσιακή δισκογραφία έχει καταρρεύσει; Εσύ για ποιο λόγο επέλεξες την INNER EAR για την κυκλοφορία του τελευταίου σου προσωπικού δίσκου;
Πάντα θα ανακαλύπτονται τρόποι για να επικοινωνήσει κάποιος το πόνημά του. Με προβληματίζει κάπως το ότι -λόγω οικονομικής δυσπραγίας των εταιριών- θα υπάρξει κάποια αυτολογοκρισία, όσο αφορά το ενορχηστρωτικό μέρος, όπου δεν θα μπορέσουν να ευδοκιμήσουν «μεγαλεπίβολα» σχέδια. Θα αναγκαστούμε να κάνουμε πιο συμμαζεμένα πράγματα. Όσο υπάρχει έμπνευση όμως, αυτά έρχονται σε δεύτερη μοίρα. Η συνεργασία με την Inner ear ήρθε σαν αποτέλεσμα αλληλοεκτίμησης.
Η εκτέλεση του «Ραμόν» από τον Γιάννη Χαρούλη διαφέρει από την προγενέστερη του Διονύση Σαββόπουλου ως προς τον καταληκτικό στίχο. Είναι τυχαίο αυτό; Τι σχέση μπορεί να έχει με τον κάθε ερμηνευτή η επιλογή του συγκεκριμένου στίχου που αυτός ερμηνεύει;
Ο Γιάννης ήθελε να πει την εκδοχή που πρωτάκουσε στο ντέμο, υποθέτω γιατί ήταν και το πρώτο άκουσμα γι αυτόν. Και συνήθως «σκαλώνουμε» στο πρώτο άκουσμα, όλες οι άλλες εκδοχές μας φαίνονται υποδεέστερες. Για πιο σίγουρα πάντως πρέπει να ρωτήσεις τον ίδιο. Του έκανα το χατήρι, αν και υπάρχει λόγος που άλλαξα τα λόγια για να κυκλοφορήσει στη συνέχεια στον «Σαμάνο» με το Διονύση Σαββόπουλο. Συγκεκριμένα η εκδοχή του ντέμο: «Έχεις χαιρετίσματα καποιανού Δημήτρη, γάλα για τα ορφανά που δεν έχουν σπίτι» αφορά τον παππού μου τον Δημήτρη, τον οποίο δεν γνώρισα γιατί σκοτώθηκε αντάρτης ων αφήνοντας τη μάνα μου και άλλα τρία παιδιά ορφανά και μες στη φτώχια. Ένοιωσα ότι δεν έπρεπε να βγάλω τόσο προσωπικά πράγματα και άλλαξα τους στίχους, όπου και εκεί ενυπάρχει η ιστορία του παππού μου αλλά πολύ πιο αδιόρατα.
Εκτός από τους τραγουδιστές με τους οποίους έχεις συνεργαστεί έως τώρα, υπάρχει κάποιος με τον οποίο θα ήθελες να συνεργαστείς στο μέλλον; Κι αν ναι, ποιος και γιατί;
Πρώτα μαζεύω το υλικό και μετά προσπαθώ να φανταστώ ποιός θα μπορούσε να τα πει. Προς το παρόν δεν έχω κάποιον κατά νου.
Σκοπεύεις σε κάποια φάση να ξανασχοληθείς με πιο πειραματικές δουλειές σαν τη «Βροχή από Κάτω»;
Δεν κάνω προγραμματισμό στο ζήτημα της δημιουργίας. Ό,τι μου προσφέρει στις εκβολές του ο ποταμός της κάθε μέρας. Εκείνο που έχω στο μυαλό μου και θα προσπαθήσω να το πραγματώσω τη χρονιά που μας έρχεται είναι να παίξω για πολύ λίγες εμφανίσεις ζωντανά αυτά τα πιο ανορθόδοξα κομμάτια, τα οποία, λόγω δυσκολίας, δεν έχω παίξει ποτέ.
Ο Ακης Πάνου είχε εκφράσει την άποψη ότι στην τραγουδοποιία πρωτεύοντα ρόλο έχει ο στίχος και έπεται η μουσική, με άλλα λόγια ο στίχος καθοδηγεί κατα κάποιο τρόπο την μουσική σύνθεση. Ποιά είναι η άποψή σου πάνω σε αυτό;
Δεν χρειάζεται δογματική προσέγγιση. Όπως,έχοντας ένα πολύ καλό στίχο μπορείς να παραβλέψεις μια όχι τόσο εμπνευσμένη μουσική, έτσι και σε μιά εξαιρετική μουσική μπορεί να επιβιώσει ένας μέτριος στίχος.
Του χρόνου κλείνουν 20 χρονια από την κυκλοφορία της «Αγίας Νοσταλγίας». Υπάρχει κάτι που νοσταλγείς από αυτήν την πρώτη περίοδο της μουσικής σου σταδιοδρομίας; Κάτι που έχει εκλείψει με την πάροδο του χρόνου και, ίσως, με την αναγνωρισιμότητα και την αποδοχή;
Η αποδοχή δεν είναι ούτε μεγάλη ούτε προέκυψε απότομα ώστε να με «χαλάσει». Παραμένω αφελής και λαϊκός. Σε σχέση με τότε, μια διαφοροποίηση που βλέπω είναι ότι τώρα νοιώθω πιο συχνά να φτάνω σε δημιουργικό αδιέξοδο. Λογικό μου φαίνεται πάντως.
Ακούς τη μουσική σου σαν ακροατής; Ποιός είναι ο αγαπημένος σου προσωπικός δίσκος και γιατί;
Νομίζω πως είμαι ακραία αντικειμενικός με τη μουσική μου. Αρχίζω να ακούω μια δουλειά δυο-τρία χρόνια μετά την επίπονη διαδικασία της ηχογράφησης, αφού έχω ξεφύγει από την ουτοπία της τελειότητας, ως ακροατής πλέον και τότε βγάζω συμπεράσματα. Έχω κάποιες αδυναμίες αλλά όχι σε συγκεκριμένο δίσκο. Σε διάσπαρτα κομμάτια. Και βέβαια δεν ξέρω γιατί, ούτε με απασχολεί.
Τι ακούς από μουσικές αυτήν την περίοδο; Υπάρχει κάτι που να σου έχει «κολλήσει»;
Μου άρεσε ο πιο πρόσφατος δίσκος του Dr John. Πρόσφατα ανακάλυψα και την Iva Bittova που κουβαλάει πολλή δημιουργική τρέλλα πάνω της.
Εξ όσων γνωρίζω, είσαι βιβλιοφάγος και διαβάζεις πολλούς ποιητές. Έχεις στα σχέδια να εκδόσεις κάποιο λογοτεχνικό πόνημα (βιβλίο ή ποιητική συλλογή) με σκέψεις ή θέματα που δεν θα έχουν μελοποιηθεί;
Τα τελευταία χρόνια λόγω έλλειψης συγκέντρωσης της προσοχής μόνο ποίηση μπορώ να διαβάσω. Ευτυχώς που υπάρχει κι αυτή. Σαν γραφέας, μου είναι αδύνατο να γράψω πεζό λόγο. Και μόνο που το σκέφτομαι νοιώθω γελοίος. Στο χώρο της ποίησης κάτι γυρνάει στο νου μου αλλά όταν διαβάζω τα όσα σπουδαία έχουν γραφτεί αποθαρρύνομαι και βάζω πάγο. Θα μπορούσες πιο εύστοχα λοιπόν να με ονομάσεις βιβλιοπάγο.
Μετά τα τελευταία γεγονότα στη συναυλία της Τεχνόπολης θα συνεχίσεις να δίνεις βήμα από σκηνής σε φωνές διαμαρτυρίας;
Ποτέ δεν έκανα αποστεωμένες, επαγγελματικά τέλειες συναυλίες, του στυλ «ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε». Πολλές φορές αφήνω να εισβάλουν μικρογεγονότα αναπάντεχα, δεν κρύβω τις ανεπάρκειές μου, προσπαθώ να σπάσω, όσο μπορώ, την απόσταση πομπού και δέκτη και όταν κρίνω ότι μια παρέμβαση είναι σε σύμπνοια με το συναισθηματικό υπόβαθρο των τραγουδιών που εκστομίζω, χωρίς να προσβάλω βάναυσα το πλήθος, θα το αποτολμώ.
Η «Ερώτηση Κρίσεως», κατά την άποψή μου, είναι ένα εξαιρετικό σύγχρονο πολιτικό τραγούδι. Υπάρχει πολιτικό ή κοινωνικό τραγούδι στις μέρες μας; Θα διαχώριζες τους δύο αυτούς όρους;
Μου είναι αρκετά ασαφείς οι όροι για να μπορέσω να τους χειριστώ. Εγώ ανοίγομαι στη δημιουργία όχι με τη διάνοια αλλά αδιανόητα. Με τον τρόπο «γιούργια στα παλιούρια». Καμμιά φορά οι κοινωνικές μου ανησυχίες βγαίνουν πιό ξεκάθαρα, άλλες πιο υπαινικτικά αλλά σίγουρα χωρίς μελέτη. Μια αίσθηση δικαίου με κατατρέχει και βάζει κι αυτή το δαχτυλάκι της στο συνονθύλευμα, στον ανεμοστρόβιλο της έμπνευσης που με σηκώνει ψηλά στην απόλαυση κι ύστερα με γκρεμοτσακίζει στην αδυναμία. Αλλά δεν είμαι στρατευμένος.
Στην περίοδο αυτή που διανύουμε, συχνά, ακούγονται διαμαρτυρίες για την απουσία των πνευματικών ανθρώπων. Συμμερίζεσαι αυτή την άποψη; Μέχρι που «οφείλουν» οι πνευματικοί άνθρωποι ενός τόπου να είναι παρόντες και με ποιους τρόπους;
Δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους των πνευματικών ανθρώπων γιατί δεν ανήκω σ' αυτούς. Ένας δημιουργός «καλής» τέχνης δεν είναι κατ' ανάγκην πνευματικός άνθρωπος. Παράδειγμα, ένα ταλαντούχο παιδάκι μπορεί να συνθέσει εξαιρετική μουσική χωρίς να έχει προλάβει να εξελιχθεί πιθανώς σε διανοούμενο. Μιλώντας για τους δημιουργούς λοιπόν, η άποψή μου είναι ότι αν νοιώσουν ή τους κάνουν να νοιώσουν ότι οφείλουν μέσω της δημιουργίας να παρέμβουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, τότε νομίζω ότι δεν θα οδηγηθούν σε σπουδαία τέχνη αλλά σε τεχνάσματα. Άλλο πράγμα να τοποθετηθείς με το λόγο σου, όπως ο κάθε πολίτης, απέναντι στα πράγματα κι άλλο να στριμώξεις την έμπνευση σε συγκεκριμένα καλούπια.