Δίνω ενέργεια στο θέατρο μέσα από το τραγούδι
Η Μάρθα Φριντζήλα από το μουσικό «Kubara project» σκηνοθετεί «Αίαντα» κι άλλες τρεις παραστάσεις!

Του Βασιλη Αγγελικοπουλου

Εντυπωσιακή, γήινη παρουσία, που μπορεί να γίνει θυελλώδης ή ένα χάδι όταν τραγουδά πάνω στη σκηνή. Μόνο να περάσει απαρατήρητη αδύνατον. Απέκτησε πλήθος φαν τα τελευταία χρόνια συμμετέχοντας στις συναυλίες και στους δίσκους του Θανάση Παπακωνσταντίνου ή τραγουδώντας με το δικό της συγκρότημα «Kubara project», αλλά οι πιο πληροφορημένοι την ξεχώρισαν πολύ πιο μπροστά από το θέατρο: από την παπαδιαμαντική Φόνισσα και τη Νύχτα του τράγου στο πλευρό της Λυδίας Κονιόρδου και του Σωτήρη Χατζάκη, αρχικά, και μετά από την ερευνητική δουλειά με τη θεατρική της ομάδα «Ο δρόμος με τα δέντρα» σʼ ένα παλιό συνεργείο του Βοτανικού ονόματι «Κρατήρας». Θέατρο και τραγούδι μοιράζονται τη Μάρθα Φριντζήλα, αυτό το πλάσμα που μοσχοβολάει ταλέντο σε ποικίλους τομείς. Φέτος δε ήταν η χρονιά της: μέσα σε μια περίοδο τέσσερις σκηνοθεσίες –γιατί στη σκηνοθεσία αισθάνεται αφοσιωμένη– από τις οποίες η τέταρτη έρχεται οσονούπω, και μάλιστα στο Εθνικό Θέατρο: «Αίας» του Σοφοκλή, στη Νέα Σκηνή. Προηγήθηκαν «Κατερίνα Ισμαήλοβα» και «Αραβική νύχτα» στο θέατρο του Νέου Κόσμου και «Τυφλό σημείο» του Γιάννη Μαυριτσάκη στο Πορεία, ενώ τραγουδούσε και κάθε Τετάρτη με το «Kubara project» στο Μετρό. Τώρα την περιμένουν εμφανίσεις με Κραουνάκη και Λένα Πλάτωνος το καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών, και τον χειμώνα πάλι Εθνικό, με «Φορτουνάτο», Νέου Κόσμου, «Ισμαήλοβα», καθώς και νέες δουλειές με τις ομάδες της, θεατρική και μουσική…

— Σκηνοθέτις ή τραγουδίστρια εν τέλει;

— Η δουλειά μου, και το κέφι μου μαζί, είναι το θέατρο. Το τραγούδι είναι μια βαλβίδα ασφαλείας για μένα. Δηλαδή δεν ξέρω αν θα την έβγαζα καθαρή αν δεν είχα το τραγούδι. Χρειάζεται κάποια ώρα να ξεσπάω, να βγαίνω, να εκτίθεμαι, να τραγουδάω. Να εκφράζομαι, που λένε. Γιατί το θέατρο δεν είναι «έκφραση», είναι έρευνα, έχεις συνέχεια ένα ερωτηματικό πάνω από το κεφάλι σου. Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι απαντώ στο θέατρο, πάντα ρωτάω. Και δεν νομίζω ότι θα καταλήξω ποτέ σε απαντήσεις.

— Την ηθοποιό Φριντζήλα όμως την παραμελείτε, δεν παίζετε, παρά το προικιό που διαθέτει.

— Η αλήθεια είναι ότι το θέλω πολύ. Υπάρχουν όμως άλλοι που το θέλουν περισσότερο κι είναι και φτιαγμένοι γιʼ αυτό. Εγώ, κι από τη σχολή ακόμα, ήθελα να περνάνε όλα από τα χέρια μου, να έχω τη συνολική θέαση των πραγμάτων, δεν μπορούσα να επικεντρωθώ μόνο στον ρόλο μου. Θέλω πιο πολύ να κάνω το έργο παρά τον ρόλο.

— Εχετε πει ότι δεν νιώθετε θέατρο και τραγούδι σαν δύο καρπούζια στην ίδια μασχάλη. Δεν απαιτείται όμως αφοσίωση αν θες να κάνεις κάτι σημαντικό;

— Μα είμαι αφοσιωμένη. Απολύτως. Στο θέατρο. Το τραγούδι ούτε πολύ χρόνο μου απορροφά ούτε ενέργεια. Αντιθέτως, με γεμίζει ενέργεια, που τη διοχετεύω στο θέατρο. Ισχύει το καβαφικό εκείνο «και μες στην τέχνη πάλι ξεκουράζομαι από τη δούλεψή της».

— Εχετε και τη διδασκαλία στη δραματική του Εθνικού.

— Ναι, και έχω καλή επικοινωνία με τα παιδιά. Πράγμα απαραίτητο στο θέατρο, γιατί εγώ πιστεύω στο θέατρο του ηθοποιού. Δεν πιστεύω στο θέατρο του σκηνοθέτη.

— Θα λέγατε ότι έχετε στο θέατρο την εξωστρέφεια που σας διακρίνει στο τραγούδι;

— Οχι, στο θέατρο δεν είμαι τόσο «παιχνιδιάρα» όσο στο τραγούδι. Είναι πιο εύκολο να εκθέσω τον εαυτό μου παρά ένα έργο. Νιώθω τεράστια ευθύνη κρατώντας το έργο ενός συγγραφέα στα χέρια μου. Δηλαδή θα ήθελα να καλέσω το πνεύμα του κάθε φορά που δουλεύω κάτι. Δεν έχω άλλωστε καμιά μεγάλη «σκηνοθετική» διάθεση, να «δώσω στίγμα», να κάνω κόλπα σκηνοθετικά. Που θα μου ήταν και πολύ εύκολο, γιατί έχω πολλές ιδέες – βασανίζομαι από ιδέες. Αλλά με ιδέες δεν κάνεις θέατρο.

«Αίας» σαν φιγούρα του Καραγκιόζη

Στοιχεία του Θεάτρου Σκιών υιοθετεί η ανήσυχη Μάρθα Φριντζήλα στην παράσταση του σοφόκλειου «Αίαντα» που ανεβάζει στη Νέα Σκηνή του Εθνικού την Παρασκευή 2 Μαΐου. Μια ερευνητική εργασία ομαδικού αλλά και... οικογενειακού χαρακτήρα, αφού μετέχουν η αδελφή της Νικολέτα Φριντζήλα, φιλόλογος και δοκιμασμένη μεταφράστρια αρχαίου δράματος, ο άντρας της, συνθέτης και ζωγράφος-σκηνογράφος Βασίλης Μαντζούκης, το χοροθέατρο Sinequanon, συγκάτοικο στον «Κρατήρα», οι Μαρία Κεχαγιόγλου και Μανώλης Μαυροματάκης, με τους οποίους συνεργάζεται συχνά, και φυσικά οι ηθοποιοί της ομάδας της Δ. Αγαρτζίδης, Μ. Αναστάσογλου, Κ. Γεωργίου, Χρ. Μαξούρη, Θ. Μεταξά, Τ. Παπαδοπούλου, Χρ. Πίτσας, Ρ. Τσιλιγκαρίδου και Γ. Φριντζήλας. Μετέχει επίσης ο καραγκιοζοπαίκτης Αθως Διανέλλης που κινεί τη φιγούρα του Αίαντα – γιατί ο Αίας στην παράσταση αυτή είναι φιγούρα του Θεάτρου Σκιων!

Αντί Σχορτσιανίτη

— Φιγούρα; Με ηθοποιούς στους άλλους ρόλους; Πώς σας ήρθε αυτό;

— Η δουλειά αυτή ξεκίνησε πριν από δύο χρόνια σʼ ένα σεμινάριο για το αρχαίο δράμα. Αναρωτιόμουν ποιος θα ʼπρεπε να παίξει αυτό τον ρόλο, επειδή ο Αίας είναι ένας ήρωας που ανήκει σε άλλη εποχή – και το έργο ολόκληρο άλλωστε μιλάει για το τέλος της εποχής των ηρώων και την έναρξη της εποχής που ζούμε ακόμα, της εποχής δηλαδή του διαλεκτικού ανθρώπου, του πολυμήχανου. Ποιος θα μπορούσε να παίξει αυτόν τον α-μήχανο ήρωα, αυτό το πλάσμα που πάνʼ απʼ όλα έχει την τιμή και που ακόμα και μετά θάνατον κρατάει τον καημό για τα όπλα που του στέρησαν. Στην ομηρική Νέκυια, δηλαδή, την οποία προτάσσουμε σαν εισαγωγή στην παράσταση, ο Αίας δεν γυρίζει ούτε να κοιτάξει τον Οδυσσέα που έχει κατέβει στον Αδη. Είχαμε λοιπόν βρεθεί σε αδιέξοδο με την ομάδα, γιατί είχαν πέσει διάφορες ιδέες – μέχρι και να προτείνουμε τον ρόλο στον Σχορτσιανίτη, τον μπασκετμπολίστα. Γιατί θέλαμε κάποιον σαν γίγαντα, κάποιον σαν αυτούς που βλέπεις καμιά φορά στον δρόμο και μοιάζουν να μην ανήκουν στο δικό μας κόσμο. Κατέληξα στο Θέατρο Σκιών και ειδικά στον Αθω Διανέλλη, τον μοναδικό που κάνει Καραγκιόζη για μεγάλους και με τον οποίο ήθελα από καιρό να δουλέψω, γιατί υπηρετεί μια τέχνη που εκτιμώ πολύ – δέος μού προκαλεί εμένα το Θέατρο Σκιών! Κι όπως διαπιστώσαμε δουλεύοντας στο σεμινάριο, αλλά και μετά που κάναμε μια παρουσίαση της δουλειάς στον Κρατήρα, αυτό το μονοδιάστατο και σκοτεινό φάσμα που είχες μπροστά σου μεγέθυνε τη συγκίνηση. Ηταν κάτι. Τώρα, για τις παραστάσεις στο Εθνικό, ξαναπιάσαμε τη δουλειά από εκεί που την είχαμε αφήσει. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τελειώσαμε. Μια παράσταση ποτέ δεν τελειώνει, ειδικά όταν έχεις να κάνεις με κείμενα πολλών αναγνώσεων. Τα μεγάλα έργα τα κουβαλάς πάντα στην πλάτη σου. Γιʼ αυτό ξαναδουλεύουμε τις παραστάσεις μας. Οπως τον «Ιωνα», δύο φορές, και θα τον ξανακάνουμε, τον Μαριβό, την «Αραβική νύχτα», τον «Αίαντα»...

— Δεν σας περιορίζει κάπως αυτό;

— Αντιθέτως, σου ανοίγει ορίζοντες. Πολλοί σκηνοθέτες κάνουν συλλογή παραστάσεων, όπως πολλοί τραγουδιστές κάνουν συλλογή «προσωπικών» δίσκων. Δεν το κατηγορώ. Αλλά εγώ πιστεύω ότι άμα ανοίξεις την πόρτα σʼ ένα έργο, δεν κλείνει ποτέ. Είναι εκεί και σου τραβάει τα σεντόνια. Δεν μπορείς να κοιμηθείς εύκολα.

Κοινός παρονομαστής το ψάξιμο

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην αγαπημένη της Ελευσίνα, μία από τις τέσσερις κόρες ενός επιπλοποιού που κατάγεται από τη Μονεμβασιά και μιας μητέρας με ρίζες στην Κόνιτσα, που τη χάσανε νωρίς. Σπούδασε θέατρο στη σχολή Βεάκη και κλασικό τραγούδι με διάφορους δασκάλους. Τώρα ζει σε μια παλιά δίπατη μονοκατοικία στο Παγκράτι με τον σύζυγο και συνεργάτη της Βασίλη Μαντζούκη.

Στο τραγούδι είναι χρόνια. «Εκανα πολλή νύχτα. Ζούσα από το τραγούδι. Τη σχολή τραγουδώντας την πλήρωνα». Στο ευρύ κοινό όμως έγινε γνωστή από τη συνεργασία της με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, σε πλήθος συναυλίες αλλά και σε δίσκους (Λαϊκεδέλικα, Διάφανος κ.ά.). Εχει μετάσχει και σε δίσκους άλλων βέβαια (πιο πρόσφατο «Τραγούδια για ουσίες» με Νταλάρα), ενώ και με τον άντρα της έβγαλαν τον δίσκο «Baumstrasse» κι ετοιμάζουν τώρα ένα live του «Kubara project».

Ποικίλες ήταν και οι συνεργασίες της στο θέατρο, με επίκεντρο τα τελευταία χρόνια τη δουλειά με την ομάδα της στον Κρατήρα. Φέτος όμως συνέβη η θεατρική της «ανάδυση», με τις παραστάσεις εκτός Κρατήρα συν το γεγονός ότι σκηνοθετεί στο Εθνικό.

— Τι σημαίνει για σας «Σκηνοθετώ στο Εθνικό»;

— Ημουν ανήσυχη στην αρχή, γιατί στον Κρατήρα κάνουμε αυτό που θέλουμε χωρίς να δίνουμε λόγο σε κανένα. Ησύχασα όμως όταν είδα ότι το Εθνικό σήμερα δεν ενδιαφέρεται για «επιτυχίες», αλλά για ανθρώπους που πραγματικά δουλεύουν. Γιʼ αυτό και πήρανε σύσσωμη την ομάδα και μια δουλειά που έχει αρχίσει από το 2005. Αυτό για μας είναι μια αναγνώριση.

— Από Μαρία Φαραντούρη ώς Θανάση Παπακωνσταντίνου στο τραγούδι κι από Λυδία Κονιόρδου ώς τα παιδιά της ομάδας στο θέατρο, ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής για σας;

— Η αναζήτηση, η έρευνα. Οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάστηκα στο τραγούδι δεν κάνουν δυο επιτυχίες κι από κει και πέρα επαναλαμβάνουν τον εαυτό τους. Γιʼ αυτό και δεν με εμπόδισαν να τραγουδήσω αυτά που αγαπώ –από Κουρτ Βάιλ ώς Δημήτρη Λάγιο κι από Χατζιδάκι ώς το παραδοσιακό. Στο θέατρο πάλι, Κονιόρδου, Χατζάκης, Κεχαγιόγλου, η ομάδα, ενδιαφέρονται και για το τι είναι θέατρο, όχι μόνο για πώς θα παιχτεί καλά η Ηλέκτρα ή ο Αίας. Αυτοί, κι αρκετοί ακόμα –Χατζόπουλος, Κακάλας, Μαρμαρινός, Καραζήσης κ.ά.– δεν δίνουν στη δουλειά τους μια σίγουρη στρογγυλοκαθισμένη απάντηση. Οτι «εγώ έτσι κάνω», «έχω στίγμα», ας πούμε. Αλλά είναι ρωγμικοί, βλέπεις την αγωνία για τη σχέση κοινού με τον ηθοποιό, τι είναι ο ηθοποιός, όλο αυτό το πεδίο. Ετσι κινούμαι κι εγώ.

Hμερομηνία : 26/4/08
Copyright: www.kathimerini.gr

www.ekathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_12_26/04/2008_267815