Συνέντευξη στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"
«Η νοσταλγία
σε τυραννάει
αιωνίως»
Ο τραγουδοποιός Θανάσης Παπακωνσταντίνου από τη Λάρισα και την «Αγία Νοσταλγία», «Στην Ανδρομέδα και τη Γη»
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΓΙΩΡΓΟ ΒΙΔΑΛΗ
Μουσική που ακουμπά όμορφα στο δημοτικό και το λαϊκό τραγούδι. Στίχοι ευαίσθητοι και σκωπτικοί που σεργιανούν σε χαραυγές, σε οινοποσίες, στο αστέρια και στα πελάγη του ουρανού. Είναι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου από τη Λάρισα. Με τον πρώτο του δίσκο πριν από δυο χρόνια, την «Αγία Νοσταλγία», άφησε μια γλυκιά αίσθηση, για να την ανανεώσει φέτος με το δεύτερο δίσκο του «Στην Ανδρομέδα και στη γη», στον οποίο συμμετέχουν, εκτός από τον ίδιο, η Μελίνα Κανά και ο Σωκράτης Μάλαμας.
Ένας σεμνός κι αθόρυβος τραγουδοποιός που ήλθε πρόσφατα για λίγες μέρες στην Αθήνα (μαζί με τη Μελίνα Κανά στο «Μετρό») για να γυρίσει πάλι στην πόλη του, όπου δουλεύει ως μηχανολόγος-εργολάβος.
Ειλικρινής και απλός, θα πει ότι γράφει «εντελώς πρωτόγονα», γιατί δεν γνωρίζει από μουσική. Οι επιρροές του από τη δημοτική παράδοση.
«Άκουγα τους γονείς μου να τραγουδούν στο αμπελάκι την ώρα της δουλειάς. Αργότερα ανακάλυψα και το ρεμπέτικο». Έχει αδυναμία στις φωνές της Ρόζας Μπαλιστρέρι από τη Σικελία και στη Λαξμί Σανκάρ από την Ινδία. «Οι καλύτεροι τραγουδιστές είναι αυτοί που δεν έγιναν ποτέ γνωστοί. Σε μια ηχογράφηση του Σίμωνα Καρρά είχα ακούσει την κυρα Ευαγγελία να τραγουδά ένα ροδίτικο σκοπό, κι ήταν κορυφαία. Έχουμε μια παραδοσιακή μουσική πολυμορφία που χτυπάει κατευθείαν στην ψυχή μου. Από τον Έβρο έως την Κρήτη».
Η μηχανολογία ήταν «ένα ατύχημα» στη ζωή του, αφού έτυχε να περάσει στις εισαγωγικές. Το ενδιαφέρον για τη μουσική προϋπήρχε. Ξεκίνησε με μια κιθάρα στο γυμνάσιο, το μπουζούκι όμως ήταν αυτό που τον τραβούσε. «Το είχα συντροφιά φοιτητής στη Θεσσαλονίκη. Κι αργότερα στο στρατό, παρηγοριά και βάλσαμο. Ως εργολάβος βγάζω χρήματα για να ζω, ως μουσικός παίρνω όλα κείνα τα στοιχεία που με κάνουν να νιώθω καλά ως άτομο».
- Τα τραγούδια σας έχουν γλεντζέδικα και λυρικά στοιχεία, μελαγχολικά και περιπαικτικά. Είστε έτσι κι εσείς;
Λειτουργώ παρορμητικά και μ' έναν αυτοσαρκασμό. Κρατάω τον εαυτό μου χαμηλό και προσγειωμένο υπάρχει στο τραγούδια μου το συναίσθημα της χαρμολύπης, Όχι να πέσουμε του θανατά να πεθάνουμε. Μελαγχολία και ανάταση μαζί.
Ο κόσμος που ποθείς
- Η νύχτα κι οι αστρικοί της κόσμοι διαχέονται σε πολλά τραγούδια σας. Τί σας τραβάει;
Το φως της μέρας μου φαίνεται λίγο σκληρό, ταιριάζει όμως με την καθημερινότητα. Τα πράγματα έχουν μια στιβαρότητα. Τη νύχτα όλα αυτά φεύγουν κι έρχεται στην επιφάνεια ο κόσμος που ποθείς. Τη νύχτα γράφω μουσική, τη μέρα πολύ σπάνια.
- Και οι πλανήτες, τ' αστέρια;
Πηγάζει, από την αγωνία που με διακατέχει. Από πού ήρθα, πού πηγαίνω. Στρέφοντας το πρόσωπο στον ουρανό, στο χάος του σύμπαντος, αισθάνομαι τη ματαιότητα και τη μηδαμινότητα της ζωής. Κι όμως αυτό με κάνει να γίνω καλός άνθρωπος. Παλιά κυκλοφορούσα σαν αυτοκράτορας και κανένας άλλος. Αρκεί μια νύχτα να κοιτάξεις στον ουρανό και να βάλεις την ουρά στα σκέλια Πιστεύω ότι οι επιστήμονες που ασχολούνται με την αστροφυσική γίνονται σοφοί. Διαβάζω εκλαϊκευμένα βιβλία τους και βλέπω μια ταπεινότητα που τους διακρίνει.
- Η νοσταλγία είναι αγία;
Είναι ένα από τα πιο δυνατά συναισθήματα, μεγαλύτερο κι από τον έρωτα. Ο έρωτας χάνεται, η νοσταλγία σε τυραννάει αιωνίως. Καταφεύγω συχνά σ' αυτήν. Σε στιγμές που έζησα, αλλά και σε πράγματα που δεν έχω ζήσει. Πράγματα που έχουν νιώσει προγόνοι μου και πέρασαν σε μένα κατά κάποιον τρόπο. Να κοιτάζω ένα βουνό και να δακρύσω, νά 'χω μια νοσταλγική διάθεση. Και δεν έχω ζήσει σε βουνά και σε λαγκάδια. Κάτι υπάρχει… Εσείς έχετε την αγία Αθανασία στο Αιγάλεω, έφτιαξα και εγώ τη δική μου αγία. Μόνο που είναι άστεγη. Της έχουν κλείσει την πόρτα από το εορτολόγιο των αγίων.
- Το κρασί παίζει κι αυτό ρόλο στα τραγούδια σας, π.χ. «Οι πότες της στρογγυλής τραπέζης».
Σου δίνει τη δυνατότητα να γίνεσαι πιο αληθινός. Όταν είσαι νηφάλιος, μπορείς να τιθασεύσεις την αλήθεια και να βγάλεις ένα πρόσωπο διαφορετικό. Πάνω στο κρασί όλα αλλάζουν. Σε κάνει πιο χαλαρό, σ' οδηγεί στο γλέντι. Κι όλα αυτά, το γλέντι, το τραγούδι, το γέλιο, το κλάμα είναι ήχοι πτητικοί, αλαφρότεροι του ατμοσφαιρικού αέρα. Ανεβαίνουν προς τα πάνω και συναντούν το αρχέγονο ποτάμι των ήχων. Υπάρχει αυτό το ποτάμι κι όλο μεγαλώνει.
- Πιο καλά είναι στη Λάρισα ή στην Αθήνα;
Το όνειρό μου είναι να φύγω πιο πάνω, πιο μακριά. Η Λάρισα έχει τα κακά της μεγαλούπολης, χωρίς τα καλά που έχει όμως η Αθήνα. Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις αρκετές εννοώ. Έχουμε όμως κάτι σημαντικό: εύκολη πρόσβαση στο φυσικό περιβάλλον. Στη φύση, που αγαπώ πολύ. Λένε τη Λάρισα άσχημη. Ουδέν καλόν αμιγές κακού. Της δόθηκε αυτή η ευφορία, η γονιμότητα. Δεν μπορούσε να τα έχει όλα.
Ζούμε σε μια κοινωνία χλιαρή
- Τα σημερινά τραγούδια σας αγγίζουν; Βλέπετε να έχουν κάποια απήχηση;
Όπως σ' όλες τις μορφές τέχνης, μ' αγγίζει κάτι που με κάνει να νιώσω ανάλαφρος. Έτσι ένιωσα βλέποντας την ταινία "Ο καιρός των τσιγγάνων" ή διαβάζοντας το βιβλίο "Σιντάρτα" του Έσε. Όπως και στο μοιρολόι, νιώθω ανάλαφρος, λυτρωμένος. Έτσι και στο τραγούδι, θέλω να συγκινηθώ, να σκιρτήσω, όχι να μπει από το ένα αυτί και να βγει από το άλλο. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχουν τα βάσανα, ο πόνος των παλιότερων χρόνων. Μπορεί ο καθένας να κουβαλάει τον προσωπικό του σταυρό, ζούμε όμως σε μια κοινωνία χλιαρή. Δεν υπάρχουν οράματα. Ξέρω ότι δεν θα γίνω δυνατός δημιουργός, γιατί ζω μια ζωή καθημερινή, μικροαστική. Δεν έχω πονέσει, δεν έχω περάσει βάσανα. Ούτε θανάτους αγαπημένων προσώπων. Δεν είμαι και ιδιόρρυθμος, αλαφροΐσκιωτος Αυτό που με κάνει και γράφω είναι κάποιες υπαρξιακές αγωνίες που έχω.