Συνέντευξη στο φοιτητικό περιοδικό "Καλειδοσκόπιο"
Τεύχος 15, Ιανουάριος-Μάρτιος 20004
Πρέπει να μπήκαμε στο σπίτι του με άγριες διαθέσεις, γιατί οι πρώτες κουβέντες του ήταν: «Παιδιά, δε χρειάζεται να είστε επιεικείς. Μπορείτε να ρωτήσετε ό,τι σας κατέβει στο κεφάλι… αλλά θα απαντήσω κι εγώ όπως μου κατέβει στο κεφάλι!». Ξεκινήσαμε από τα εύκολα, λοιπόν.
Συνέντευξη: Ρενέ Μαλτέζου,Χαρά Χριστοπούλου
Εικονογράφηση: Αντιγόνη Βαλάκου
- Από δισκοθήκη καλά πάμε. Τι μουσική ακούς;
Δε βάζω ταμπέλες, αγοράζω πολλούς δίσκους. Σχεδόν πάντα με συγκινούν τα παραδοσιακά, δεν καλύπτουν όμως όλες τις ανάγκες μου. Μ' αρέσουν ο Philip Glass, η minimal μουσική κι ο Tοm Waits. Συνήθως, όταν κάτι με αγγίξει από την αρχή συνεχίζει και μετά . Ίσως γιατί δε μ' αγγίζουν εύκολα πράγματα. Είμαι αρκετά σκληροπυρηνικός.
- Στις εμφανίσεις σου πολλά παιδιά σου δίνουν cd για να ακούσεις. Σ' αρέσει αυτό;
Όχι ακριβώς. Με φέρνει σε πολύ δύσκολη θέση. Αλλά το νιώθω λίγο σαν χρέος να τα δεχτώ, γιατί κι εγώ κάπως έτσι ξεκίνησα. Δε μπορώ τώρα να το αρνηθώ. Δε λέω ποτέ ψέματα, λέω τη γνώμη μου. Απ' την άλλη δεν ξέρω αν είναι καλό. Έχω στο μυαλό μου μια παρόμοια περίπτωση με μένα και το Λοΐζο. Πριν πεθάνει έκανε κομμάτια σε στίχους που του είχα δώσει. Όταν του έβαλα να ακούσει ένα δικό μου τραγούδι μου λέει μεγάλε άστα. Μην ασχολείσαι με την μουσική, δεν έχεις ταλέντο. Ασχολήσου μόνο με στίχους. Εγώ δεν τον άκουσα γιατί ήξερα βαθιά μέσα μου ότι αυτό θέλω να το κάνω. Τι γίνεται, όμως, όταν κάποιος αν κάποιος δεν έχει τόση ξεροκεφαλιά ή αυτογνωσία και σταματήσει κάτι που ίσως θα μπορούσε να κάνει.
- Έχεις ακούσει κάτι πάρα πολύ καλό;
Σε λίγα από αυτά, ναι. Καλά πράγματα από αυτά που συμβαίνουν ήδη, άλλα καινούρια, πρωτοποριακά, όχι.
- Ποια είναι η χειρότερη εμφάνισή σου που θυμάσαι;
Γιατί θες να στενοχωρηθώ; Είναι πάρα πολλές. Έχω μια φυσική συστολή και αναμετριέμαι κάθε φορά με τον εαυτό μου. Η πρώτη μου εμφάνιση ήταν μία από τις χειρότερες, αλλά και αργότερα όταν βγήκα για πρώτη φορά σε περισσότερο κόσμο με την Μελίνα ήμουν… να με κλαιν' κι οι ρέγκες. Από την άλλη κι εγώ δεν είμαι επαγγελματίας και δεν με ενδιαφέρει να βγω να τραγουδήσω όπως και να έχει το πράγμα. Κι υπάρχουν πολλές φορές που τα βαριέμαι τα τραγούδια μου. Αν λοιπόν τη στιγμή που πρέπει να βγω και να το πω δεν τα γουστάρω, νιώθω μεγάλη δυσφορία. Αν και δεν πίνω, όταν νιώθω έτσι προσπαθώ με το αλκοόλ να χαλαρώσω τον σκληρό πυρήνα που έχω μέσα μου και να αφεθώ ελεύθερος να αισθανθώ τα τραγούδια να τα ξαναδώ.
- Ερώτηση κοινού γιατί, ενώ από το Μάλαμα ακούμε τραγούδια σου, εσύ δεν κάνεις το ίδιο;
Εγώ δεν μπορώ να τραγουδήσω καλά-καλά τα δικά μου, θα τραγουδήσω του Σωκράτη; Θα με κυνηγάει! Άσε που δεν έχω ακόμα ξεχαρμανιάσει .Δεν έχω παίξει πολλές φορές τα τραγούδια μου. Σαν χαρμάνης λοιπόν…
- Το καλοκαίρι συμμετείχες στο Αντιρατσιστικό φεστιβάλ, στη συναυλία για τους Ζαπατίστας. Θες να μας μιλήσεις γι' αυτές τις κινήσεις;
Είναι πολύ λυτρωτικό για μένα να παίζω χωρίς να πληρώνομαι. Όταν πληρώνομαι τα νιώθω λίγο σαν τριάντα αργύρια. Δεν μπορείς , βέβαια, να πηγαίνεις παντού, καταντάς γραφικός. Νομίζω, πάντως, ότι αυτοί οι Ινδιάνοι στο Τσιάπας κάνανε ένα μεγάλο δώρο στον κόσμο. Έδωσαν την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει, ενώ είχαμε πέσει σε ένα τέλμα. Κι αγωνίζονται με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο, πολύ εξελιγμένο, με όπλα την ποίηση, τη λογοτεχνία. Τους γουστάρω πολύ…
- Υπάρχει περίπτωση η πολιτική σου αυτή παρέμβαση να εκφραστεί και μέσα από τα τραγούδια σου;
Δεν σκέφτομαι τίποτα όταν γράφω. Δεν κατευθύνω αυτό που πηγάζει από μέσα μου. Αν είναι να κάνω την παρέμβασή μου, θα την κάνω πρακτικά. Ίσως η δημιουργία λειτουργεί αντιεπαναστατικά. Εμένα μου δίνει μια πληρότητα, με κάνει πιο εσωστρεφή και δε σέρνει τα βήματά μου στην κοινωνική συμμετοχή.
- Τελευταία που έχει εξαπλωθεί η δουλειά σου…
Εννοείς που 'χει ξαπλωθεί κάτω; Την ξαπλώσανε δυο μαχαιριές της δώσανε;
- Αυτό επηρεάζει τη δημιουργία σου;
Νομίζω πως όχι.
- Υπάρχει περίπτωση να σου πει η δισκογραφική σου "Θανάση βγάλε ένα δίσκο έτσι κι έτσι";
Αφού δεν το είπε στην αρχή, τότε που ακόμα ήμουν με το γράσο στα μάτια, θα το πει τώρα; Μ' αυτό το φόβο, εξάλλου, κράτησα τη δουλειά μου. Για να μην εξαρτώμαι οικονομικά από τη μουσική. Ως εργολάβος, έκανα πράγματα που δεν περίμενα. Όχι τίποτα φοβερό, αλλά κατάπια πράγματα, συνεργάστηκα με ανθρώπους που κανονικά ήθελα να τους φτύσω. Στη μουσική ποτέ. Μπορείς, νομίζω, να μείνεις έξω απ' τα κυκλώματα. Αν έχεις κάτι να πεις, θα φτάσει στον κόσμο.
- Εσύ τι έχεις να πεις; Γιατί γράφεις;
Νομίζω ότι σπουδαίοι δημιουργοί ή έχουν περάσει από χίλια μύρια κύματα ή έχουν κάποια λόξα. Εγώ ζω μια μικροαστική ζωή, δεν έχω περάσει πολλά πράγματα για να πω ότι έφαγα τη ζωή με το κουτάλι. Ούτε λοξός είμαι. Πιστεύω, λοιπόν πως ο άνθρωπος από τη στιγμή που απέκτησε συνείδηση απέκτησε και μια βαθιά, απόλυτη μοναχικότητα. Ξέρετε, εκείνο που λένε ότι ο άνθρωπος εξέπεσε από τον Παράδεισο… Ο Μπεν (το σκυλί του) ζει στον Παράδεισο, γιατί δεν νιώθει ξεκομμένος από τη φύση του. Στις μεγάλες του στιγμές ο άνθρωπος είναι μόνος του, όσοι κι αν τον περιτριγυρίζουν. Αυτή του τη μοναχικότητα, λοιπόν, προσπαθεί να την ξορκίσει φτιάχνοντας θεούς, οικογένεια, φίλους, έρωτες, τέχνη. Ίσως, λοιπόν, αυτό να με κάνει να φτιάχνω τραγούδια ή τουλάχιστον ένα από όλα να είναι αυτό.
- Και η ανάγκη να τα κοινοποιήσεις;
Τα τραγούδια γίνονται μίζερα όταν τα κλείνεις σε συρτάρια. Το τραγούδι, ειδικά, το χει μέσα του αυτό, κλωτσάει σαν το μωρό της Ρόζμαρι, θέλει να βγει, να συναντήσει τον κόσμο. Ο βασικός λόγος είναι η ανάγκη για επικοινωνία. Είναι σαν προσευχή ή σαν να λες πράγματα που ποτέ δεν θα μπορούσες να πεις με τα λόγια. Στη μουσική δεν υπάρχει καμιά λογοκρισία, έρχεται από τα ακαθόριστα συναισθήματα κι αυτό είναι που αναβλύζει είναι ό,τι πιο καθαρό και πραγματικό σε σχέση με τον εαυτό.
- Λες δηλαδή ότι ο δημιουργός ταυτίζεται με το έργο του;
Στην περίπτωσή μου ισχύει. Είναι όμως μεγάλο θέμα. Αν πρέπει η ζωή του δημιουργού να ταιριάζει με το έργο του. Κι εγώ δεν το έχω απόλυτα ξεκαθαρισμένο. Αυτό που ξέρω είναι ότι όταν είναι ζων ο καλλιτέχνης με ενοχλεί αφάνταστα η αντίθεση ανάμεσα σε αυτό που κάνει κι αυτό που είναι. Όταν δεν είναι εν ζωή, μου είναι πιο εύκολο, μένω στο έργο του. Από την άλλη, μπορεί να μας οδηγεί στη δημιουργία ένας εσωτερικός κόσμος, κάτι ακαθόριστο, οι άλλοι, το παρελθόν κι όχι αυτό που δείχνουμε. Νομίζω ότι τα δυνατά συναισθήματα και βιώματα περνάνε μ ένα τρόπο, σαν να ταξιδεύουν στο ποτάμι των γεγονότων και μόλις βρίσκουν κάποια ρωγμή αναβλύζουν.
- Σκέφτηκες ποτέ να μην κοινοποιήσεις το όνομά σου;
Ναι, πριν δισκογραφήσω έλεγα ότι δεν θα το κάνω .Και μάλιστα κάποιοι που το ξέρουν μου το χτυπάνε αυτό .Γι αυτό δεν πρέπει να λες μεγάλα λόγια. Ο Πεσσόα, που είχε σημαντικό έργο και δεν ήξεραν ότι είναι δικό του, κατάφερε να λογχίσει το τέρας της ματαιοδοξίας. Εκεί παίζεται το παιχνίδι. Τώρα όλοι εμείς που μόλις βγάλουμε το πρώτο τραγουδάκι βγαίνουμε και γυρνάμε σαν παγώνια…
- Είναι συνειδητή η επιλογή να εκφράζεσαι με εικόνες;
Οι εικόνες μπορούν να φέρουν στην επιφάνεια άγνωστα και ακαθόριστα συναισθήματα. Για μένα αυτό είναι το ζητούμενο. Το κοινό μπορεί να ερμηνεύσει όπως θέλει. Ακόμα και αν αστοχήσει σε σχέση με αυτό που έχω εγώ μέσα μου, δεν θέλω να του το χαλάσω. Η λύτρωση στην τέχνη έρχεται όσο πιο πολύ βάλεις τον εαυτό σου. Η μουσική, σου δίνει αυτή την δυνατότητα. Όταν μπαίνει ο στίχος γίνεται πιο ξεκάθαρο, αλλά και περιοριστικό. Αυτό μπορείς να το σπάσεις σε κάποιο βαθμό όταν οι στίχοι σου είναι κυρίως εικόνες.
- Έχει τύχει να γράψεις κάτι και να προσπαθείς εκ των υστέρων να το εξηγήσεις;
Έχει γίνει πολλές φορές. Και στην αρχή ένοιωθα πολύ βλάκας, ώσπου διάβασα το "Ουρλιαχτό", όπου ο Ginsberg έλεγε ακριβώς το ίδιο. Κι αυτό μου έδωσε κουράγιο. Η "Ανδρομέδα" είναι τέτοιο τραγούδι. Μου είχε καρφωθεί αυτή η εικόνα: δυο πουλιά που είναι στο κέντρο της γης και φιλιούνται. Κι αυτή έφερε τις υπόλοιπες. Μετά προσπαθούσα κι εγώ ο ίδιος να καταλάβω τι έγραψα κι είπα "αν δεν φάμε ξύλο καλά θα 'μαστε". Γι' αυτό το τραγούδι, όμως, άκουσα ό,τι πιο βαρύ και σπουδαίο μπορεί να ακούσει κανείς. Κάποτε με πλησίασε μια κοπέλα και μου είπε ότι κάποιος δικός της που ήξερε ότι θα πεθάνει ζήτησε στην κηδεία του οι φίλοι του να του τραγουδήσουν την "Ανδρομέδα". Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάτι πιο σημαντικό να ακούσω για το τραγουδάκι μου.
- Έχεις πει πως δεν γράφεις ερωτικά τραγούδια…
Η αλήθεια είναι ότι γράφω άφυλα. Δεν το κάνω συνειδητά, αλλά τελικά οδηγούμαι σε τέτοια συναισθήματα γιατί τα θεωρώ το κουκούτσι της ύπαρξης. Αν η ύπαρξη είναι ένα κρεμμύδι, όταν το ξεφλουδίσουμε στο κέντρο υπάρχουν άφυλα συναισθήματα. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά μας χωρίζουν σε αρσενικά και θηλυκά, στο βάθος της ύπαρξης δεν υπάρχουν διαφορές.
- Η σχέση σου με το χρόνο;
Να ρωτήσουμε το χρόνο καλύτερα. Πολλές φορές χρησιμοποιώ στα τραγούδια μου το χρόνο, ή μάλλον τη φθορά, γιατί νομίζω ότι στην ουσία δεν υπάρχει χρόνος. Αυτό που μας δίνει την αίσθηση του χρόνου είναι η αλλοίωση του χώρου. Αν ο χώρος παρέμενε αναλλοίωτος, δεν θα υπήρχε χρόνος. Μια άλλη ιδέα που έχω για το χρόνο είναι ότι δεν είναι μια διάσταση από το παρελθόν στο μέλλον, αλλά κάτι σαν λίμνη όπου κινούμαστε με τη βαρκούλα μας και συναντάμε τα γεγονότα.
- Και ο θάνατος;
Τον χλευάζω τον θάνατο, αλλά συνήθως χλευάζει αυτός που φοβάται. Επειδή δεν μπορώ να πιστέψω ότι υπάρχει κάτι μετά το θάνατο, έχω την αγωνία της ανυπαρξίας. Δεν είμαι σίγουρος βέβαια. Πιθανώς επειδή τίποτα δεν χάνεται απλά αλλάζει μορφή, να υπάρχει κάτι που όμως δεν θα έχει την ανάμνηση αυτής της ζωής οπότε είναι σαν να μην υπάρχει.
- Μπορείς να μας πεις την ιστορία δύο τραγουδιών κατά τη διάρκεια της σύνθεσής τους;
Μπορώ , αλλά θ' ακυρώσω αυτό που λέγαμε για την ερμηνεία που δίνει ο καθένας στα τραγούδια.
- Έστω για ένα… για μια εισαγωγή.
Για ένα λοιπόν να σας πω, γιατί το χω ξαναπεί. Είναι για τον "Πεχλιβάνη". Αν θυμάστε μπροστά από το τραγούδι έχει λόγια από ένα σίριαλ βραζιλιάνικο. Είχα γυρίσει, λοιπόν, απ' το στρατό με άδεια. Ανοίγω την πόρτα με χαρά, κι οι γονείς μου βλέπουν τηλεόραση. Μου λένε "Γεια σου Θανάση" και ξαναγυρίζουν στην τηλεόραση. "Κοίταξε να δεις τι γίνεται", σκέφτηκα. Αυτοί οι άνθρωποι μεγαλώσανε στο χωριό. Ο πατέρας μου βοσκούσε πρόβατα, πάνω στα βουνά με τον αέρα τον καθαρό, τα αγκάθια, τα κράνα και τώρα κοίταξε να δεις πως είναι αποσβολωμένος, πως τον έχει…
- …συνεπάρει
Ναι, πως τον έχει εγκλωβίσει. Κι εκείνη τη στιγμή παρακάλεσα να 'ρχόταν αυτός ο αέρας από κει πάνω απ το βουνό, να παρασύρει αγκάθια και πέτρες, να περάσει κάτω από τη χαραμάδα της πόρτας, να τον τραβήξει από το αφτί και να του πει: "Ρε συ τι κάνεις εδώ πέρα;". Έτσι έγραψα τον "Πεχλιβάνη", γι' αυτό έβαλα πριν τα λόγια από το σίριαλ. Αυτό που έλεγε ο Παβέζε, ότι η τηλεόραση είναι ο μεγαλύτερος φασισμός, ήταν πολύ σωστό. Νομίζω ότι μια πρώτη επαναστατική πράξη για τον καθένα είναι να βγάλει την τηλεόραση από το σπίτι.
- Πως είναι μια συνηθισμένη μέρα στη Λάρισα;
Καινούρια μέρα καινούριος ποταμός στις εκβολές του θα προσφέρει… Αυτό που εύχομαι κάθε μέρα είναι να νιώθω να φεύγει η γη κάτω από τα πόδια μου. Δηλαδή, αν κάποια στιγμή συμβεί κάτι που θα μου κουρελιάσει τον ορθολογισμό, θα είναι σπουδαίο.
- Τώρα που τα παιδιά σου είναι στο πανεπιστήμιο και βιώνεις μαζί τους την πραγματικότητα αυτή, υπάρχει κάτι που σου 'χει κάνει εντύπωση;
Από παλιά το έχω δει, τότε που ήμουν καθηγητής για λίγο στα ΤΕΙ στη Λάρισα. Σήμερα οι φοιτητές θέλουν να ζουν μόνοι τους, στην γκαρσονιέρα τους. Στην ουσία μεταφέρουν τη ζωή που έκαναν στο σχολείο. Πηγαίνουν στα μαθήματά τους ανελλιπώς, κοιτάζουν να τελειώσουν για να έχουν επαγγελματική αποκατάσταση κι ελάχιστοι νιώθουν ότι αυτή είναι μια περίοδος πάρα πολύ σημαντική, για να γνωρίσουν νέες ιδέες, ανθρώπους, να περάσουν καλά. Εγώ δεν περιμένω τα παιδιά μου να τελειώσουν τη σχολή, να πιάσουν δουλειά. Με ενδιαφέρει να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι και να ανοίξει το μάτι τους. Δεν ξέρω, κάνω λάθος;
- Ίσα-ίσα την πίκρα μας λες.
Αλλού είναι η γλύκα!
- Σ' ευχαριστούμε πολύ.
Τελείωσε η συνέντευξη με γλύκα ε;!