Συνέντευξη στο ηλεκτρονικό περιοδικό "In2music.gr"
Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου μιλά στο In2music!
Φωτογραφίες Μίνα Θεοχάρη
Γράφτηκε από Γιώργος Βρεττός
Τι και αν ο χρόνος πέρασε, τα λόγια του Θανάση Παπακωνσταντίνου έμειναν και μας χάραξαν.
Σε ένα φεστιβάλ στα Καστέλια, εκεί που οι φωνές των παιδιών ακούγονται σαν ψίθυροι ξωτικών και οι αύρες μας ενώνονται και γίνονται ένα.
Κάπου εκεί λοιπόν, ανάμεσα στις πρόβες και στο διάλειμμα από τα τσίπουρα, βρήκαμε τον Θανάση…
Γκάζι ή Καστέλλια;
Θ.Π.: Το καθένα έχει κάτι δικό του. Καταρχήν τα πράγματα είναι ανεξέλεγκτα κάθε φορά. Γιατί το λες αυτό; θες να αντιπαραβάλεις την ύπαιθρο με την Αθήνα;
Όχι ακριβώς. Απλά υπάρχει και ο «όγκος» υπάρχει και κάτι πιο μικρό που είσαι πιο ελεύθερος .Δεν είναι έτσι;
Θ.Π.: Δεν έχει να κάνει με τον χώρο η ελευθερία νομίζω. Πολλά πράγματα είναι ανεξέλεγκτα για το τι θα προκύψει. Είναι πολλά πράγματα που παίζουν ρόλο… Είναι ο κόσμος, είμαστε εμείς είναι ο χώρος. Είναι χίλια δύο πράγματα…
Όταν βγαίνεις στη σκηνή και κοιτάς τον κόσμο από κάτω;
Θ.Π.: Δεν είναι όμως απαραίτητο όταν είναι πολύς ο κόσμος ότι τα πράγματα είναι καλύτερα. Δεν έχει να κάνει με αυτό μόνο.
Μετά το Γκάζι έχει «ανοίξει» ένας «διάλογος» με σένα και μια κοπέλα σχετικά με ένα κείμενο της στο ίντερνετ. Στην ουσία υπάρχει ελευθερία ή δεν υπάρχει; Επίσης στρατευμένη τέχνη υπάρχει κατά τη γνώμη σου ή όχι;
Θ.Π.: Όχι, εγώ δεν πιστεύω στην στρατευμένη τέχνη. Πιστεύω στην άδολη τέχνη. Την τέχνη δηλαδή που γίνεται χωρίς να χει κάποιο σκοπό. Αυτό από μόνο του σημαίνει νομίζω ότι κάποιος πρέπει να… «ανοίγεται».Και αυτός που είναι δημιουργός και αυτός που είναι δέκτης. Πιστεύω ότι πρέπει να ανοίγεται με την μέγιστη αγνότητα, να είναι τελείως αθώος… Δεν πρέπει να έχει στο μυαλό του ότι «εγώ Θα κάνω αυτό για εκείνον ή τον άλλο σκοπό». Αυτή είναι η άποψη μου. Μπορεί να είναι και στρατευμένη τέχνη, που έχει γίνει, και είναι σημαντική αλλά εγώ πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει αυτό το άδολο πράγμα, δηλαδή ότι πηγάζει από μέσα σου να το αφήνεις ελεύθερο.
Άρα; Ξεκινάμε από το μηδέν και δημιουργούμε;
Θ.Π.: Βεβαίως!… Και ξαναγυρνάμε στο μηδέν! Γιατί το μηδέν ακριβώς εκφράζει τι είναι ένας δημιουργός. Ο δημιουργός προσπαθεί να προσεγγίσει το απόλυτο με αυτό που κάνει.
Και το σήμερα όμως.
Θ.Π.: Προσπαθεί να προσεγγίσει τα πάντα, να γίνει μια ολότητα. Το μηδέν είναι μια ευθείς, ένα ευθύγραμμο τμήμα που προσπαθεί και αυτό να περικλείσει στο άπυρο και καταλήγει να είναι μηδέν. Έτσι και ο δημιουργός. Έχει μεγάλες βλέψεις. Προσπαθεί να προσεγγίσει το απόλυτο και καταλήγει να είναι και αυτό μηδενικό.
30 χρόνια από το θάνατο του Λοίζου, είναι επίκαιρος;
Θ.Π.: Ο Λοίζος είναι μεγάλος δημιουργός, μελωδός μεγάλος. Στιχουργικά υπάρχουν και κομμάτια ταιριαστά και στίχοι που εμένα δε μου λένε και πολλά πράγματα. Εγώ τον αγαπούσα σαν άνθρωπο κατά βάση. τι να πω; Αν ήταν και σήμερα θα δημιουργούσε. Δεν είχε εξαντληθεί όπως πολλοί άλλοι. Μπορούσε να προσφέρει πολλά πράγματα.
θυμάμαι να λες ότι μικρός ήθελες να παίξεις μπάλα. Έπαιρνες μια μπάλα λοιπόν -λες- έβαζες το κεφάλι κάτω και έτρεχες. Τελικά τα παράτησες.
Θ.Π.: Ναι. Και μέχρι πρόσφατα έπαιζα μπάλα. Τώρα που τα παράτησα έχω παχύνει, έχω γίνει τέρας… Αλλά ναι, έβαζα το κεφάλι κάτω και για αυτό με φώναζαν όργωμα…
Στη μουσική δεν έκατσε αρχικά λίγο… ανάποδα το πράγμα; Παρόλο που ήδη είχες δημιουργήσει κάτι…
Θ.Π.: Δεν θεωρώ ότι έκατσε ανάποδα το πράγμα αλλά ότι άργησε το πράγμα να έρθει. Ας πούμε το πρώτο δίσκο τον έκανα 34 χρονών. Τα κομμάτια αυτά, στην «Αγία Νοσταλγία» ήταν απ' το '80. Δηλαδή πολλά χρόνια πριν. Ο δίσκος βγήκε το 93… Αλλά ίσως είναι καλύτερα.
Καλλιτεχνικά το νιώθεις όταν κάτι είναι έτοιμο;
Θ.Π.: Δε το νιώθεις ιδιαίτερα… Θυμάμαι ότι και τότε τα στιχάκια που έδωσα στον Λοίζο ήταν άθλια. Ευτυχώς δηλαδή που δε βγήκαν. Κάποια στιγμή ο άνθρωπος αποκτά αυτογνωσία. Αυτή η στιγμή για μένα άργησε να έρθει. Υπάρχουν άλλοι που το κάνουν πολύ πιο νωρίς. Ας πούμε ο Ρεμπό, στα 19-20 του χρόνια ήταν σπουδαίος ποιητής. Εγώ τότε ήμουνα τελείως ξεσκούφωτος! Δηλαδή, αυτά που έκανα ήταν πολύ κραυγαλέα. Δεν υπήρχε δηλαδή η εσωτερικότητα… Τώρα νομίζω έχω φτάσει σε κάποιο σημείο. Μπορεί πάλι αύριο τι βλακείες έκανα τώρα…
Η δημιουργία σταματάει η συνεχίζει; Έχει αφορμές η απλά κάποια στιγμή, ότι κι αν γίνει στερεύει;
Θ.Π.: Σαφώς στερεύει κάποια στιγμή γιατί ειδικά στο στυλ μου θα έλεγα, ειδικά η μουσική έρχεται από ένα σημείο ακαθόριστο , ασαφή και έχεις περισσότερα περιθώρια για να εξελιχτείς. Αλλά οι στίχοι είναι μετρημένοι. Θα πεις ένα-δυο-τρία πράγματα μετά υπάρχει δυσκολία μεγάλη. Κυρίως στα λόγια εγώ βλέπω αυτό το πράγμα.
Πρώτα δημιουργείς μουσική και μετά στίχους ή ανάποδα;
Θ.Π.: Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Το κάθε ένα έχει τα δικά του προτερήματα .Ας πούμε η μουσική από μόνη της, χωρίς λόγια, αφήνει πολύ περισσότερα περιθώρια στο δέκτη να βάλει τον εαυτό του μέσα, είναι πιο απελευθερωμένη. Ο στίχος σε οδηγεί κάπου. Έχουμε τη θάλασσα της μουσικής το ανεξέλεγκτο που μπορείς να πας όπου θες σχεδόν γιατί υπάρχει και η αρμονία που και εκεί σε καθορίζει αλλά έχεις πιο πολύ περιθώριο. Τα λόγια όταν μπουν σε περιορίζουν πολύ περισσότερο. Τώρα όταν τα λόγια είναι τελείως καθορισμένα και ξεκάθαρα σε βάζουν σε ένα μονοπάτι. Αν υπάρχει κάποιος υπερρεαλισμός μέσα σου αφήνουν περισσότερο και αυτό το περιθώριο να εξελιχθείς. εν ολίγοις τώρα. Η μουσική είναι πιο απελευθερωτική, το τραγούδι που έχει μέσα και στίχο χτυπάει πιο εύκολα στο στόχο.
Κάθε φορά που λες ένα τραγούδι μπορεί να σου βγάλει κάτι διαφορετικό;
Θ.Π.: Ισχύει αυτό. Αλλά για μένα προσωπικά, που έχω γράψει κάθε συλλαβή ξέρω ακριβώς τη στιγμή που το γράφω πως είναι το πράγμα. Οπότε υπάρχει διαφοροποίηση όταν το τραγουδάω μετά αλλά υπάρχει και το απόλυτο της στιγμής της… «γέννησης» που είναι αυτό που προσπαθώ να προσεγγίσω κάθε φορά.
Θανάση, έχεις συρτάρι με στίχους που δε θες να βγάλεις προς τα έξω;
Θ.Π.: Έχω στίχους και τραγούδια που τα έχει ξεπεράσει ο χρόνος.
Βάζει ο κόσμος «κάτω» τα τραγούδια σου. Εσένα και του Μάλαμα ας πούμε που πάτε πακέτο και λέει «αυτό το τραγούδι το ακούει ο Μάλαμας και γελάει» ή το αντίθετο. Όταν γράφεις το σκέφτεσαι αυτό;
Θ.Π.: Όχι. Δεν έχω στο μυαλό μου τίποτα όταν γράφω. Δεν έχω κανέναν, δεν απευθύνομαι σε κανέναν.
Τεχνικά η μουσική δεν επηρεάζεται από μελωδίες άλλων;
Θ.Π.: Ανεπηρέαστη δεν είναι. Επηρεάζεται. Ο δημιουργός είναι σαν τη μέλισσα που πηγαίνει σε πολλά λουλούδια που πάνε και άλλες μέλισσες. Αυτή όμως φτιάχνει το δικό της μέλι.
Η μουσική σου έχει μια βάση, έχει επιρροές απ'το ρεμπέτικο ας πούμε. Με βάση αυτό πως μπορείς να γράψεις κάτι καινούριο όταν υπάρχει και κάτι δεδομένο;
Θ.Π.: Ναι ,εννοείτε, γιατί τα συναισθήματα δεν είναι κοινά; Εκεί είναι νέα μεγάλο στοίχημα. Το πρώτο βασικό πράγμα είναι η αυθεντικότητα. Αυτό από μόνο του δεν αρκεί για να σε οδηγήσει κάπου. Από κει και μετά μπορεί να υπάρχει ένα ταλέντο. Στη δημιουργία ο δημιουργός προσπαθεί να ξεκαθαρίσει τη συνείδηση του. Μέσα από αυτό το πράγμα λοιπόν μπορεί να υπάρξει μια πρωτοτυπία ως ένα βαθμό. Πραγματικά το χω σκεφτεί πολλές φορές αυτό. Ας πούμε πληρωνόμαστε για πνευματικά δικαιώματα. Κανονικά τα πνευματικά δικαιώματα θα πρέπει να διαχέονται σε όλους όσοι έχουν υπάρξει σε σχέση με τη μουσική. ΑΝ δεν είχαν υπάρξει αυτοί, που χουν γράψει μουσική δε θα μπορούσαμε να γράψουμε και μεις τώρα μουσική.
Θανάση μιας και λες για πνευματικά δικαιώματα και «ip». Πόσο δίκαια είναι για παράδειγμα σε μαγαζί σε ένα χωριό πρόστιμο 400 ευρώ επειδή παίζει μουσική.
Θ.Π.: Αυτό είναι ένα ζήτημα. Ένα ζήτημα που δε λύνεται τώρα γιατί πραγματικά είναι δύσκολο το πρόβλημα των πνευματικών δικαιωμάτων. Ας πούμε όλη η ροκ μουσική στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στη Αφρικάνικη μουσική. Οι Δυτικοί καλλιτέχνες λοιπόν καρπόνωνται πολλά κέρδη και οι Αφρικανοί πεθαίνουν… Κανονικά θα έπρεπε να υπάρχει που θα μοιράζονται καταρχήν πιο δίκαια τα πράγματα. Όχι ότι δεν έπρεπε να υπάρχουν γιατί εγώ ας πούμε σχεδόν όλη μου τη ζωή, επειδή είμαι μονομανής, δεν μπορείς να είναι σε σχέση με τη μουσική με το ένα πόδι εδώ και το άλλο εκεί. Υπάρχει μια μονομανία. Έχω περάσει όλη μου τη ζωή σε τέσσερις τοίχους για να κάνω αυτό το πράγμα. Εντωμεταξύ έξω στη Λάρισα γίνεται της πουτάνας, στα μαγαζιά, στις καφετερίες ο κόσμος γλεντάει, ο κόσμος κάνει πολλά πράγματα. Εγώ κλεισμένος στους τέσσερις τοίχους. Αυτό το πράγμα όλη μου η ζωή. Είναι αυτό που κάνω, θα πρέπει με κάποιο τρόπο να πάρω και γω κάτι.
Και όχι μόνο εσύ…
Θ.Π.: Και όχι μόνο εγώ. Η μπάντα, οι μουσικοί… Προσέξτε. είμαστε δέκα άτομα, με τους τεχνικούς δεκαπέντε. Δεκαπέντε οικογένειες από πίσω. Αυτό το πράγμα, και αν κιόλας αρέσει, από πίσω έχει πολύ δουλειά. Δεν είναι άντε βγήκαμε-παίξαμε και τέλος. Χρειάζεται να υπάρχει και μια αμοιβή για όλο αυτό το πράγμα.
Η κρίση γεννάει κρίση;
Θ.Π.: Τώρα είναι πολύ εγκεφαλικό αυτό που λες (γελά)Δηλαδή τι θα πει η κρίση γεννάει κρίση; Η κρίση γεννάει πολλά πράγματα κατά τη γνώμη μου. Δηλαδή μέσα από ολο αυτό το πράγμα μπορούν να υπάρξουν και σπουδαίες στιγμές, να υπάρξει αλληλεγγύη! Τώρα κρίσεις υπήρχαν συνεχώς. Για μένα αυτή η κρίση δεν είναι η κύρια, η κρίση με το κεφαλαίο… υπάρχουν κρίσεις που την καπελώνουν και υπάρχουν από χρόνια. Η περιβαντολλογική κρίση ας πούμε η καταστροφή του περιβάλλοντος. Και όχι μονό στη Ελλάδα, παντού…
Πλέον όμως το κύριο πρόβλημα είναι να χεις λεφτά να φας ,να ζήσεις…
Θ.Π.: Όλα αυτά ξεκινάνε απ' το ότι στόχος είναι το κέρδος και όχι ο άνθρωπος. Αν ήταν ο άνθρωπος θα ήμασταν πολύ καλύτερα, μακάρι να γυρίσουμε κάποια στιγμή σε αυτό!
Κάποιο μουσικό σου απωθημένο ;Να συνεργαστείς με κάποιον ή να πεις ένα τραγούδι που χεις φοβηθεί να πεις;
Θ.Π.: Πολλά τραγούδια φοβάμαι να πω, και άλλων τραγούδια δεν μπορώ να πω… Καταρχήν φοβάμαι να πω τα δικά μου…