Του Νίκου Ξυδάκη... Από την Καθημερινή... Αναφορά σε πραγματικό συμβάν...


Οπουδήποτε στην Αθήνα, στις κεντρικές, τις ιστορικές συνοικίες. Στο Παγκράτι, στη Νεάπολη, στα Πατήσια, στον Αγιο Παντελεήμονα Αχαρνών. Αργά το βράδυ. Μια νέα γυναίκα, τριάντα κάτι, αποχωρεί από το σπίτι φίλων της και πάει στο αυτοκίνητό της. Κάτω από το φως των λαμπτήρων νατρίου ψάχνει στην τσάντα το κλειδί.

Μια σιδερένια γροθιά την τραντάζει. Ο πόνος δεν την αγγίζει ακόμη, αλλά ο τρόμος την καταλαμβάνει ακαριαία: πίσω της στέκονται δυο άντρες, ψηλοί, βουβοί. Πιάνουν την τσάντα της, αυτή σαν αυτόματο την προτείνει: Πάρτε την! Δέχεται κι άλλο χτύπημα, θολώνει, είναι σιδερογροθιά· κι άλλο, κι άλλο, πέφτει στα γόνατα. Απομακρύνονται βουβοί, όπως πλησίασαν.

Τώρα νιώθει το αίμα να πλημμυρίζει στυφό το στόμα, δεν νιώθει στόμα, δεν νιώθει γνάθους, μόνο αίμα. Φωνάζει βοήθεια. Ανοίγουν μπαλκονόπορτες, βλέπει εσωτερικά φώτα, φιγούρες ανθρώπων στα μπαλκόνια. Κοιτούν, δεν μιλούν, δεν κινούνται. Φωνάζει χωρίς δυνάμεις. Μια γυναίκα της πετάει ένα πακέτο χαρτοπετσέτες. Σκουπίζει το αίμα. Στην τσέπη του μπουφάν ψαύει το κινητό. Δεν φωνάζει πια. Τηλεφωνεί στους φίλους της, στην παραδίπλα πολυκατοικία.

Στο νοσοκομείο, διαγνώσθηκαν τρία κατάγματα της κάτω γνάθου. Ενας αστυνομικός της είπε, λίγο πατρικά, λίγο ενοχλημένα: Μα τι τα ‘θελες κι εσύ να νυχτοπερπατάς, σε τέτοιο μέρος;

Το μέρος: Αθήνα, κεντρική συνοικία. Η οδός Πιπίνου, φερ’ ειπείν· αλλά κι η Κόνωνος, κι η Βουλγαροκτόνου.

Η αίσθηση: Φόβος. Τυφλός, άλογος, απάνθρωπος. Πιο πολύ κι από τη σιδερογροθιά πονούν οι ανοιχτές, βουβές μπαλκονόπορτες. Οι φοβισμένοι άνθρωποι που κοιτούν και δεν μιλούν, δεν δρουν, δεν συντρέχουν. Μένουν άπρακτοι, μακριά, πιασμένοι στη μέγγενη του φόβου. Η γειτονιά τους είναι εχθρική και ανοίκεια, είναι το Φαρ Ουέστ, είναι το Χάρλεμ και το Μπρονξ, είναι η πηγή του φόβου τους.

Βουτηγμένος στο φόβο, ο άνθρωπος της ιστορικής αθηναϊκής γειτονιάς, χάνει την ανθρωπινότητά του, παύει να δρα σαν άνθρωπος εν κοινωνία, αλληλέγγυος και συμπονετικός, μένει πλάσμα έντρομο, βουβό, σκοτεινό και παγωμένο. Αγρίμι βουβό, στο μπαλκόνι. Ο Σμήαγκολ εκπίπτει σε Γκόλουμ.

Ομως: Στη μητρόπολη που ζούμε, άγρια και προσφιλή μαζί, αύριο, μεθαύριο, κάποιος από μας θα βρεθεί στα γόνατα. Για να σηκωθούμε, χρειαζόμαστε ένα χέρι· για να μείνουμε άνθρωποι, χρειάζεται κάτι παραπάνω από ένα πακέτο χαρτοπετσέτες.

Καθημερινή, 30.11.2007



Eνα πακέτο χαρτοπετσέτες
Της Xριστινας Kοψινη

Mε το θέμα ασχολήθηκε σε βάθος ο N. Ξυδάκης στο φύλλο του Σαββάτου, μιλώντας για τη «μέγγενη του φόβου». Για την κοπέλα που βάδιζε επί της Πατησίων και δέχτηκε επίθεση από δύο άνδρες για να της πάρουν την τσάντα. Δεν αντιστάθηκε, για να αποφύγει τα χειρότερα. Tην ξυλοκόπησαν αλύπητα.

Kλειστά παράθυρα και κλειδωμένες πόρτες… Tα αυτοκίνητα συνέχιζαν την πορεία τους. Kάποιοι άλλαζαν πεζοδρόμιο. Mόνο κάποιο χέρι άφησε να πέσει από ψηλά ένα πακέτο χαρτοπετσέτες. Για να σκουπίσει τα τραύματά της.

Συνέβη ελάχιστα λεπτά μετά τα μεσάνυχτα. Περασμένη Πέμπτη, στο κέντρο της Aθήνας. Aνάλογα περιστατικά συμβαίνουν κάθε ημέρα, αλλά στο συγκεκριμένο, είδηση δεν ήταν η επίθεση από τσαντάκηδες στο κέντρο της πόλης. H είδηση ήταν… οι χαρτοπετσέτες.

Mου διηγήθηκε το περιστατικό η συνάδελφος Γιούλη Eπτακοίλη, λίγο μετά την επίσκεψη στο KAT όπου νοσηλεύεται, εκτός κινδύνου, η φίλη της. Mου περιέγραφε τη σκηνή στον δρόμο κι ήταν σαν να έβλεπα, καρέ καρέ, την κίνηση στους πάνω ορόφους.

Aυτός που έριξε τις χαρτοπετσέτες δεν ήταν κάποιος που φοβόταν.

Aκόμη χειρότερα, ήταν κάποιος που βαριόταν.

Aκούγοντας τις κραυγές της, πήρε στο χέρι το τηλεκοντρόλ και χαμήλωσε την τηλεόραση. Mόλις είχε αρχίσει αυτό το νοσηρό σίριαλ, το «Nip/Tuck» ή «Πλαστική Oμορφιά» όπως λέγεται στην ελληνική. Σηκώθηκε από τον καναπέ, βγήκε στο μπαλκόνι κι έριξε μια ματιά κάτω. Mετά πήγε στην κουζίνα, πήρε το πακέτο με τις χαρτοπετσέτες και το έριξε. Bεβαιώθηκε ότι έπεσε κοντά στο θύμα και γρήγορα επέστρεψε στον καναπέ για να παρακολουθήσει ένα ακόμη επεισόδιο με αίμα… Kι όταν λίγο αργότερα πήγε για ύπνο, φρόντισε να έχει μαζί του κι ένα ελαφρύ ανάγνωσμα.

Oύτε που σκέφτηκε να κατέβει για βοήθεια, να χτυπήσει τις πόρτες των γειτόνων, να βάλει μια φωνή. Homo homini lupus έλεγε ο Aγγλος φιλόσοφος Xομπς.

Θυμήθηκα τι μου έτυχε πριν από χρόνια. Ξεκλείδωνα την εξώπορτα σε κεντρικό δρόμο του Πειραιά, όταν ένα χέρι από το πουθενά μού τράβηξε την τσάντα. Φώναξα. O δράστης άρχισε να τρέχει. Δεν άνοιξαν παράθυρα ούτε πόρτες. Mόνο το σκυλί μου από τον 6ο γάβγισε.

Για το σκυλί δεν είχα ποτέ αμφιβολία. Aλλά μετά τις χαρτοπετσέτες, δηλώνω αθεράπευτα δύσπιστη.

Aκόμη κι όταν βλέπω χέρια σφιγμένες σε γροθιές στις διαδηλώσεις για το ασφαλιστικό, θα τρέμω μήπως και το χέρι που έριξε το πακέτο ήταν ένα από αυτά.

Διότι, ακόμη κι αυτή η αλληλεγγύη που υποτίθεται ότι κρύβει η διαμαρτυρία για την υπεράσπιση της ατομικής μας σύνταξης, αφήνει ελάχιστο χώρο στο συλλογικό...

Βασικά αυτό το φαινόμενο λέγεται επέμβαση παρισταμένων και είναι γνωστό από το 1964 όπου μια γυναίκα στην Νέα Υόρκη ( Kitty Genovese) μαχαιρώθηκε επανειλημμένα κάτω από το βλέμμα 38 γειτόνων που καίταζαν απ' τα παράθυρα. Η διαδικασία του μαχαιρώματος διήρκησε τουλάχιστον μισή ώρα και η γυναίκα ούρλιαζε για το μεγαλύτερο διάστημα αυτής βοήθεια. Τελικά ξεψύχησε και οι πρώτες βοήθειες και η αστυνομία ήρθαν τραγικά καθυστερημένα. ¼ταν οι αστυνόμοι ρώτησαν τους αυτόπτες μάρτυρες για την απραγία τους αυτοί απάντησαν «δεν ξέρω γιατί δεν έκανα κάτι».

Τα πρώτα συμπεράσματα έλεγαν ότι ο μέσος κάτοικος μιας πόλης έχει γίνει ψυχρός και αδιάφορος (πιθανότατα αλήθεια) αλλά λόγω της σοβαρότητας του περιστατικού ερευνητές έκαναν πειράματα και ανακάλυψαν ότι δεν είχε να κάνει με τον περιορισμένο τους ψυχικό κόσμο αλλά με μια προφανώς λανθασμένη αίσθηση ασφάλειας ότι κάποιος άλλος έχει επωμιστεί ήδη την ευθύνη. Επίσης είχε να κάνει και με την μικρότητα που αισθάνονταν π.χ. Υπάρχουν πιο κατάλληλοι άνθρωποι ν’ ασχοληθούν μ’ αυτό παρά εγώ. Κι αυτό κατά τη γνώμη μου είναι το χειρότερο απ’ αυτά που συμβαίνουν στον ψυχισμό ενός κατοίκου της πόλης.

Ίσως δηλαδή να μην είναι και πολύ σκόπιμο να απογοητευόμαστε για το ανθρώπινο είδος τουλάχιστον σε τέτοια επίπεδα. Προφανώς και οι εικασίες περί αδιαφορίας και ψυχρότητας έχουν κάποια βάση αλλά δεν εξηγούν τα πάντα. Και οι χαρτοπετσέτες μπορεί να έπεσαν από το μπαλκόνι μιας γιαγιάς που απλά δεν μπορούσε να περπατήσει και αισθάνθηκε ότι αυτό ήταν το καλύτερο που μπορούσε να κάνει και πιθανώς αργότερα να έχασε τον ύπνο της από την ανησυχία της. Μπορεί βέβαια και όχι αλλά μιας και δεν ξέρουμε ποιος και γιατί μπορούμε να υποθέσουμε ακόμα και αυτό…

Δυστυχώς ήμουν κι εγώ μάρτυρας τέτοιου φαινομένου . Πραγματικά δεν κλείνεις μάτι μετά από αυτό και ξέρεις πολύ καλά πως υπεύθυνη γι' αυτό δεν είναι η θέα του αιμόφυρτου (είναι κι αυτό αρκετό, δε λέω) αλλά η απάθεια του κόσμου. Πόση ατολμία! Και αφού τελειώσουν όλα να σε ρωτάνε \"πώς αισθάνεται ο νεαρός; ζαλισμένος θα είναι!\".
Ίσως η ελβετική νοοτροπία να το έκανε ακόμα πιο ακραίο. Εδώ κοιτάει ο καθένας το σπιτάκι του. Δεν νομίζω όμως ότι είναι τόσο πρόβλημα της πόλης αλλά του σύγχρονου τρόπου ζωής και πιο συγκεκριμένα της τηλεόρασης. Στη μάνα μου έτυχε σε περίπτωση πυρκαγιάς σε χωριό.

Το φαινόμενο αυτό είναι φαινόμενο της πόλης...Social diffusion λέγεται (sorry δεν ξέρω τον όρο στα ελληνικά, υποθέτω \"διάχυση ευθύνης\"..) Αλλά παρατηρήται σε πολυάριθμες συγκεντρώσεις, σε μεγάλες πόλεις και γενικά σε πλαίσια όπου η ευθύνη μπορεί να \"φύγει από τα χέρια μας\" γιατί τόσοι άνθρωποι γύρω κάποιος άλλος θα το αναλλάβει...

Παρατηρείται ακόμα και σε παιχνίδια ομαδικά όπου όσο περισσότεροι οι παίκτες τόσο λιγότερη ενέργεια καταναλώνει έκαστος για την επίτευξη της νίκης. ¸να από τα σχετικά πειράματα στο χώρο της κοινωνικής ψυχολογίας ήταν το απλό παιχνίδι με το σχοινί που το τραβάνε 2 ομάδες από τις άκρες και κερδίζει όποια ομάδα τραβήξει πιο δυνατά. ¼ταν προσθέσανε άτομα στην μία από τις 2 ομάδες κρατώντας σταθερό τον αριθμό ατόμων στην άλλη, μπορείτε να φανταστείτε ποια ομάδα νίκησε..αυτή με τους λιγότερους παίκτες..

Δυστυχώς στις μεγαλουπόλεις γίνεται ακόμα πιο έντονο αυτό το φαινόμενο..Σκέψου πόσοι άνθρωποι θα μπορούσαν να βοηθήσουν..Γιατί να το κάνω εγώ?! Καλό είναι να είμαστε ενήμεροι για αυτές τις συμπεριφορές για να μπορέσουμε σε προσωπικό επίπεδο να τις καταπολεμήσουμε..

Για να είμαστε ακριβείς:
1.Darley and Latane have extensively studied the phenomenon of Bystander Intervention – The actions of people witnessing a situation in which someone appears to require assistance. Their experiments have shown that in such situations, the presence of other people who are doing nothing inhibits others from giving aid.

2.In many cases the bystander who is aware that others are available to help may not feel any personal responsibility to do so, a phenomenon called Diffusion of Responsibility.

(N. Carlson et al, 2006)
So μάλλον η έταιρη συνάδελφος είναι πιο έγκυρη από ‘μενα

ΠΣ: Από την ίδια πηγή και για το ίδιο θέμα:
Helping can also be affected by mood. A good mood generally leads to prosocial helping behaviour. But bad moods may or may not lead to helping.

Bravo! DIffusion of Responsibility όχι Social Diffusion..Ε, το νόημα το θυμάμαι, όμως! Κι έχουν περάσει και 3-4 χρόνια από τότε που πήρα το μάθημα