Ελευθεροτυπία, Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου 2009
Μια βραδιά στον Θανάση Παπακωνσταντίνου

«Ψέλνει στη Σιμωνόπετρα ακούγεται στον Αδη»

Της ΝΑΤΑΛΙ ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ


Καινούργιες ενορχηστρώσεις με έμφαση κυρίως στα έγχορδα. Καινούργια μουσικά στοιχεία. Ενα είδος έθνικ-τζαζ; Μάλλον μια experimental προσέγγιση του παραδοσιακού και του λαϊκού που ήταν εξαρχής η μουσική και στιχουργική βάση του Θανάση Παπακωνσταντίνου, ακόμα κι όταν άφηνε τον μίτο να ξετυλίγεται στους λαβυρίνθους των μουσικών του πειραματισμών. Γι' αυτό και τα τραγούδια του, ακόμα και τα καινούργια, εκπέμπουν από τον πυρήνα τους κάτι οικείο, ένα σήμα «κυτταρικής» αναγνώρισης που αποδεικνύεται μια ευφυής μέθοδος «παραπλάνησης».

Παράδειγμα τα δύο καινούργια του τραγούδια που όσο περιμένουν να δισκογραφηθούν (πιθανότατα μέχρι τα Χριστούγεννα) περνούν ένα συναυλιακό test-drive. Οι μελωδικές βάσεις και του «Σιμούν» και του «Ο Σαν Μικέλε είχε έναν κόκορα» παραπέμπουν σε κάτι εξ Ανατολών (αυτό ακούγεται πολύ πιο ξεκάθαρα στο πρώτο). Το ίδιο και ο στιχουργικός ρυθμός και το μέτρο, το λεξιλόγιο και οι εικονοποιητικές του αναφορές που ταξιδεύουν πάντα στην ελληνική ύπαθρο ακόμα κι όταν στοχεύουν στο άστυ.

Αλλά σ' αυτή την ατμόσφαιρα οικειότητας που προκαλούν τραγούδια όπου όλα τους τα συστατικά είναι γνωστά και άρα εύληπτα και ευπρόσιτα, ο τραγουδοποιός σού τραβάει ξαφνικά το χαλί. Αναγνωρίζεις τα «υλικά», αλλά το περιβάλλον είναι απολύτως καινούργιο. Χαλαρώνεις στον «σοφά» της ανατολίτικης νωχέλειας, αλλά ξυπνάς επιβάτης σε μια σχεδία που τραμπαλίζεται στα κύματα μιας εντελώς άγνωστης, ταραγμένης θάλασσας η οποία είναι άλλοτε εφιάλτης, άλλοτε μεταφυσική αγωνία, άλλοτε ερωτικός πόθος κι άλλοτε πολιτική διαμαρτυρία. Ή όπως λέει κι ο πρώτος στίχος του «Σιμούν», περιγράφοντας καίρια το ταξίδι από την παράδοση στην Ιστορία, από το Βυζάντιο στη μεταφυσική, «ψέλνει στη Σιμωνόπετρα κι ακούγεται στον Αδη».

Στον Βύρωνα, σε μία από τις λίγες συναυλίες που δεν κατόρθωσαν να αναβάλουν οι βροχερές διαθέσεις αυτού του Σεπτεμβρίου, ακούσαμε live τα δύο τραγούδια. Οχι τυχαία ο Παπακωνσταντίνου επέλεξε να αρχίσει τη συναυλία του με το «Σαν Μικέλε» που από την πρώτη στροφή τραγουδά: «Δεν μ' αναγνωρίζετε γιατί έλειπα καιρό, τα δάκρυά μου δεν σας λένε κάτι. Λοιπόν, διηγηθείτε μου τι έγινε εδώ, να βρω ξανά του νήματος την άκρη». Τραγούδι «επαναστατημένο» αναζητεί τον προσωπικό επαναπροσδιορισμό με τον ήρωα να παλεύει με τις μεταφυσικές του αγωνίες, αλλά και τα κοινωνικά και πολιτικά μας αδιέξοδα. Γι' αυτό και ο επίλογος: «Το πτυελοδοχείο του Μπακούνιν το χυτό σύντροφοι, μήπως βρέθηκε κι εκείνο, να φτύσω μέσα με θυμό που οι νέες εποχές με κάνουνε να μοιάζω με κρετίνο».

Το μεταφυσικό στοιχείο και η ανθρώπινη αγωνία, ούτως ή άλλως από τις σταθερές της τραγουδοποιίας του, υπήρξαν ίσως πιο ευδιάκριτα από ποτέ στην «Αγρύπνια» που για τις τωρινές συναυλίες, απέκτησε μια εξαιρετική εισαγωγή με το σόλο-βιολί του Φώτη Σιώτα. Αλλού ο πρωταγωνιστικός ρόλος παραδίδεται στο μπάσο του Μπασλάμ. Ο Παπακωνσταντίνου όχι μόνο ξαναβρήκε τη σταθερή του εδώ και μερικά χρόνια μπάντα, (μετά το διάλειμμα της συνεργασίας με τον Σαββόπουλο για τον «Σαμάνο»), αλλά μαζί της «πειράζει» το ρεπερτόριό του, μοιράζοντας ενισχυμένους ρόλους στον καθένα, με πολύ ευπρόσδεκτα αποτελέσματα.

Εξ ου και το κυρίως ορχηστρικό «Liquid» που διατηρεί σε πρώτο ρόλο τον (όχι μόνο καλό μουσικό αλλά πια και έναν εξαιρετικό τραγουδιστή) Σιώτα, παραδίδοντάς του αμέσως μετά και το καθήκον της ερμηνείας των «Τριών Ρουμπαγιάτ». Το ίδιο θα συμβεί αργότερα όταν το «Στην Αμερική» θα 'χει φτιάξει το κλίμα για τα μεταναστευτικά πάθη και τις βαλκάνιες αποσκευές και ο Φλοριάν Μικούτα θα μπορεί από τα πλήκτρα του να αναλάβει την ερμηνεία ενός παραδοσιακού τσιγγάνικου το οποίο κατάγεται όπως κι ο ίδιος από τη Ρουμανία. Αλλά κι αυτό θα 'ναι «γέφυρα» για το σκωπτικό «Ματσιφτάρι», που γραμμένο στη γλώσσα των μαστόρων ανεβάζει το θερμόμετρο. Αλλά κι αργότερα η πιο λαϊκή φωνή της μπάντας, ο κιθαρίστας Δημήτρης Μυστακίδης, αναλαμβάνει τη «βέρα» που αστράφτει στα μονοπάτια του σμυρναίικου.

Ενδιαμέσως έχουν ακουστεί τα πιο πολιτικά (όπως ο «Σαμάνος»), τα πιο μεταφυσικά («Τειρεσίας», «Βάλια Κάλντα», «Διάφανος») και τα πιο δημοφιλή («Οταν χαράζει», «Πεχλιβάνης», «Στις χαραυγές ξεχνιέμαι», «Αγια Νοσταλγία», «Ανδρομέδα»), από τον Θανάση Παπακωνσταντίνου στο γνωστό του ύφος, αλλά σε πολύ καλύτερη ερμηνευτική απόδοση (τόσο ώστε να αναρωτιόμαστε μήπως έκανε κατά την απουσία του μαθήματα φωνητικής).

Στα χειμερινά σχέδια του Παπακωνσταντίνου δεν περιλαμβάνονται για την ώρα live. Αναμένουμε συνεπώς τον δίσκο του. *