Συνέντευξη στην εφημερίδα "Ναυπακτία Press"
Θανάσης Παπακωνσταντίνου
ο συλλέκτης των ανείπωτων
Συνέντευξη στη Σοφία Σιδηροπούλου - Καραγεώργου
"Δεν είναι δικά μου αυτά που κάνω (…) κατά κάποιο τρόπο είμαι συλλέκτης πραγμάτων που υπάρχουν ήδη (…) απλά ίσως να βουτάω λίγο πιο βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο ανασύροντάς τα."
Του Θανάση Παπακωνσταντίνου τα παραπάνω λόγια, φανερώνουν την φυσική ροπή του για αυτοαπομυθοποίηση. Κι όταν ο μεγαλύτερος, κατά πολλούς, σύγχρονος Έλληνας τραγουδοποιός δηλώνει απλά… συλλέκτης των ανείπωτων, τα επιπλέον λόγια εισαγωγής για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε κατά την παρουσία του στη Ναύπακτο, περιττεύουν.
Ο στίχος ή η μουσική σου, πιστεύεις έχει μεγαλύτερη βαρύτητα;
Δεν το έχω ζυγίσει. Το ένα συμπληρώνει το άλλο. Ίσως η μουσική να είναι πολλές φορές ο δούρειος ίππος για να περάσουν τα λόγια και το αντίστοιχο κάθε φορά. Και τα δύο έχουν τη χάρη τους. Ένα τραγούδι που έχει λόγια είναι πιο ευθύβολο και αν είναι να χτυπήσει κέντρο, χτυπάει πιο νωρίς. Η μουσική όμως χωρίς λόγια, είναι πιο απελευθερωτική με την έννοια ότι αφήνει πολλά περισσότερα περιθώρια να βάλει κανείς τον εαυτό του "μέσα". Και νομίζω ότι στην τέχνη η λύτρωση έρχεται όσο πιο πολύ κανείς σαν δέκτης βάζει τον εαυτό του μέσα. Όσο πιο έτοιμο του το προσφέρεις τόσο λιγότερο λυτρωτικό είναι για αυτόν.
Αλλά εγώ πάλι με τα τραγούδια και με τα λόγια αφήνω ανοικτούς δρόμους. Υπάρχουν βέβαια κάποια που είναι πολύ συγκεκριμένα, πρόκειται συνήθως για ιστορίες, αλλά υπάρχουν και άλλα που τα έχω γράψει παραληρηματικά, με αποτέλεσμα να μην μπορώ να τα καταλάβω ούτε εγώ ο ίδιος (γέλια). Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι… αρλούμπες. Είναι εικόνες που μπορεί να είναι μεν ακατανόητες αλλά είναι πολύ καθαρές, εντυπώνονται εύκολα.
Είναι αυτό που λέμε ότι ο καλλιτέχνης πιάνει το αόρατο και το κάνει ορατό;
Ή με άλλα λόγια κάτι πολύ ωραίο που έχει ειπωθεί για τους ποιητές (συγχωρέστε με, δεν θυμάμαι ποιος το είπε): Οι ποιητές είναι οι παπαγάλοι που επαναλαμβάνουν αυτό που δεν έχει ειπωθεί ακόμη, το ανείπωτο.
Μα, στην τέχνη δεν έχουν ειπωθεί όλα, απλώς έχει γίνει με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικό τρόπο;
Ίσα ίσα, εγώ πιστεύω ότι αυτό που ψάχνω απ' την τέχνη, εκτός των άλλων, είναι να μου δημιουργήσει καινούργια συναισθήματα που δεν τα έχω ξαναζήσει. Ας μην το πάρουμε γενικά αλλά ατομικά. Εσύ πιστεύεις ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα συναισθήματα που έχουμε ζήσει; Δεν υπάρχουν ανείπωτα; Αυτά ψάχνουμε μέσα απ' την τέχνη να βιώσουμε. Όχι να τα κατανοήσουμε. Εγώ δεν περιμένω την κατανόηση μέσα απ' την τέχνη. Να μου γίνει πιο ξεκάθαρο το μυστήριο της ζωής περιμένω…
Τι είναι αυτό που κάνει τους νέους να σε ακολουθούν με τόσο πάθος;
Μου φαίνεται λίγο ανεξήγητο. Νιώθω τυχερός, δεν το κρύβω, αλλά παραμένει μυστήριο.
Δεν είναι δικά μου αυτά που κάνω, πιστεύω ότι υπάρχουνε, ότι έχουν δημιουργηθεί στην πορεία της ανθρωπότητας, απλά ίσως να βουτάω λίγο πιο βαθιά στο συλλογικό ασυνείδητο ανασύροντας κάποια πράγματα που ήδη υπάρχουν. Κι αυτό πιθανόν να συγκινεί.
Σε βαθμό που να είσαι για τους ακροατές σου ο Θανάσης, και όχι ο Παπακωνσταντίνου;
Μπορεί εδώ να παίζει ρόλο και μια ανεξάρτητη στάση που κρατάω πέρα απ' τα ίδια τα τραγούδια. Σαν στάση, τελοσπάντων…
…ζωής;
Ναι… Ίσως συμβαίνει αυτό επειδή είμαι ανεπιτήδευτος. Δεν κρύβω τις αδυναμίες μου. Προσπαθώ και ασυναίσθητα αλλά και ιδεολογικά να σπάζω την απόσταση σε αυτόν που είναι πάνω και απ' αυτόν που είναι κάτω. Γιατί, πραγματικά, αυτό που μας καταδυναστεύει τα τελευταία χρόνια είναι η κοινωνία του θεάματος που κάποιοι ενεργούν και κάποιοι απλά κοιτούν. Αυτό προσπαθώ να το σπάσω, να απομυθοποιήσω τον ίδιο μου τον εαυτό, παρότι συνήθως η μυθοποίηση βολεύει όλους. Και αυτούς που είναι από κάτω και αυτούς που είναι από πάνω. Οι φίλοι δεν έχουν μύθους μεταξύ τους…
Αυτό είναι μεγάλη "τέχνη"
Δεν ξέρω αν είναι τέχνη να είσαι ο εαυτός σου και να έχεις και κάποια ταπεινότητα. Ο κάθε άνθρωπος κάνει συνήθως αυτό που του είναι ευκολότερο. Και για μένα το ποιο εύκολο είναι να είμαι ο εαυτός μου.
Αυτό που έχεις καταφέρει με όλου του κόσμου τα παιδιά, το έχεις καταφέρει με τα δικά σου τα παιδιά;
Νομίζω πως ναι. Ήμουν πολύ ανοικτός μαζί τους. Υπήρξαν και κάποιες στιγμές που παρότι η ιδεολογική μου κατεύθυνση είναι προς έναν ελευθεριακό κόσμο υπήρξα καταπιεστής, είναι αλήθεια, απέναντί τους, αλλά το μετάνιωνα πολύ γρήγορα. Υπήρξαν δηλαδή στιγμές όταν ήταν πιτσιρικάδες που να τους μάλωνα για τα μαθήματα αλλά αμέσως μετά το μετάνιωνα γιατί ένιωθα ότι τους έκλεβα παιδικές στιγμές που δεν πρόκειται να ξαναγυρίσουν… Οπότε στην πορεία τους άφησα ελεύθερους. Να είναι καλά, δεν με ενδιαφέρει τίποτα άλλο, και ίσως είναι τυχεροί και βρουν αυτό που αγαπάνε. Καλύτερα, βέβαια, να ρωτούσατε και τα ίδια…
Η συνεργασία με το Σαββόπουλο πως προέκυψε;
Από δικιά μου πρωτοβουλία. Κάθε φορά μου καρφώνεται μια ιδέα στο κεφάλι (γέλια) και θέλω να την πραγματοποιώ. Πίσω από αυτό μπορεί να υπήρχε κάτι. Καταρχήν τον θεωρώ πολύ σημαντικό ερμηνευτή, πέρα από δημιουργό, και ήθελα να δοκιμάσω αυτά τα τραγούδια με τη φωνή του. Επίσης η τέχνη του Σαββόπουλου με στιγμάτισε στην εφηβεία μου, περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου.
Αν ήξερες πως κάποιος έμαθε μουσική προκειμένου να μπορεί να παίζει δικά σου τραγούδια;
Αυτό θα είναι ένα ακόμη δώρο απ' τα πολλά που έχω λάβει και νομίζω ότι είναι δυσανάλογα. Τα λόγια, δηλαδή, και η αγάπη που έχω εισπράξει είναι πολύ πάνω από αυτό που είναι τα ίδια τα τραγούδια. Νιώθω μερικές φορές άσχημα, ότι είμαι και λίγο- ξέρω 'γω- σαν… απατεώνας (γέλια), σα να μην έχουν καταλάβει ότι είμαι πολύ πιο κάτω…
Ας πούμε, υπήρχε μια περίπτωση συγκλονιστική. Κάποια στιγμή, στη Δράμα νομίζω, με πλησίασε μια κυρία, με αγκάλιασε και μου είπε πως ένα πολύ αγαπημένο της πρόσωπο το οποίο γνώριζε ότι θα πεθάνει είχε ζητήσει στην κηδεία του να τραγουδάνε ένα τραγούδι μου, την "Ανδρομέδα". Αυτό το θεωρώ φοβερό. Δεν περίμενα ποτέ ότι θα ακούσω τέτοιο πράγμα. Με συγκινεί ιδιαίτερα χωρίς όμως να παίρνουν τα μυαλά μου αέρα γιατί πιστεύω ότι κάποιο τρόπο είμαι συλλέκτης πραγμάτων που υπάρχουν ήδη, που δημιουργήθηκαν στην πορεία του ανθρώπου προς το χάος. Μου δόθηκε απλά ένα χάρισμα όπως δίνεται και σε κάποιους άλλους.
Αν έπρεπε να πεις μόνο ένα τραγούδι στη ζωή σου (άσχετα αν είναι δικό σου) ποιο θα ήταν αυτό;
Ο Αρχαγγελίτικος σκοπός απ' την περιοχή Αρχάγγελου της Ρόδου. Οπωσδήποτε πάντως παραδοσιακό. Η δύναμη που έχουν τα παραδοσιακά τραγούδια να στεφανώνουν το ανώνυμο της δημιουργίας δεν υπάρχει στην επώνυμη δημιουργία κατά τη γνώμη μου.
Για μυημένους…
Κάποτε η Ελλάδα φύτρωνε σαν αγριόχορτο, σήμερα γιατί αρεσκόμαστε στο "γκαζόν";
Τα σημερινά αγριόχορτα που φυτρώνουν στην Ελλάδα είναι οι Αλβανοί και οι υπόλοιποι μετανάστες. Το τραγούδι μου "Αμερική" δεν είναι τοπικιστικό. Προσωπικά δεν νιώθω ότι έχω πατρίδα. Είμαι άπατρις. Νιώθω ως ον του σύμπαντος και τα όρια, οι σημαίες και οι διαχωριστικές γραμμές δε με ψήνουν…
Φτάνει ο νους για να γκρεμίσει τις φυλακές που μας χτίζουν;
Είναι ένα βήμα να μπορέσεις να ξεφύγεις νοητικά και να προχωρήσεις τον εαυτό σου, αλλά ίσως να χρειάζεται κάτι πιο πρακτικό (γέλια). Είναι μεγάλη κουβέντα…
Η βία ίσως;
Την βια των από πάνω την απεχθάνομαι, την βία των καταπιεσμένων την κατανοώ. Προσωπικά όμως δεν θα μπορούσα να την χρησιμοποιήσω σαν μέσο…
Θα γράψεις ένα τραγούδι για τους Ρομπέν των σούπερ μάρκετ;
Ωραία είναι… Απορώ πως δεν έχουμε βγει όλοι στο δρόμους,, όπως στην Αργεντινή πριν από μερικά χρόνια…
Λιγοστεύουμε και ομορφαίνουμε…
-Διονύση, σήμερα παίζουμε για τους 300ους του Λεωνίδα και για τους 300ους που δεν είδα.
-Θανάση, λιγοστεύουμε και ομορφαίνουμε
Συνηθισμένοι να παίζουν σε πολυπληθή ακροατήρια, Διονύσης Σαββόπουλος και Θανάσης Παπακωνσταντίνου ξεκίνησαν τη συναυλία αστειευόμενοι για την μικρή σχετικά προσέλευση κόσμου. Τα λογοπαίγνια και οι κρίσεις για την σχέση ποιότητας- ποσότητας τελείωσαν εκεί. Για τις επόμενες δυόμιση ώρες, όσοι βρέθηκαν την περασμένη Τρίτη το βράδυ στο Πολυμορφικό Πάρκο Βαριάς (πληρώνοντας 20 ευρώ είσοδο) ανταμείφθηκαν βλέποντας δύο απ' τους σημαντικότερους εκπροσώπους δύο γενιών, σε ένα καλοδουλεμένο πρόγραμμα που περιελάμβανε τραγούδια και των δύο αλλά και αναφορές στην πρόσφατη κοινή δουλεία τους, τον Σαμάνο.
Δύο γενιές, που αποτυπώθηκαν και στο ακροατήριο, με κοινό όχημα τη μουσική. Έφυγαν ικανοποιημένες (και μάλλον σοφότερες) και οι δύο.
Τα περισσότερα φώτα ήταν βέβαια στραμμένα στον Θανάση (εκπρόσωπος της σύγχρονης γενιάς γαρ) αλλά ο Σαββόπουλος, δεν σταμάτησε ποτέ να αποτελεί μια ακλόνητη σταθερά για το Ελληνικό τραγούδι.
Υποστηριζόμενοι από τρεις εξαιρετικούς μουσικούς (*Βάσω Δημητρίου, Γιώτης Κιουρτσόγλου και Αλέξανδρος Αποστολάκης*), οι Σαββόπουλος και Παπακωνσταντίνου αποτέλεσαν την φετινή όαση στον πολιτιστική έρημο που μας κατακλύζει με τόνους αμμο(χάλικου)…