Print this page

Κ Καθημερινής

20/07/2008

Συνέντευξη στο περιοδικό "Κ Καθημερινής"

www.kathimerini.gr

Θανάσης Παπακωνσταντίνου

«Bλέπω εφιάλτες, ότι με κυνηγούν γιγαντιαία αράπικα φιστίκια!»

Της Τασούλας Επτακοίλη

Πορτρέτο: Πέπη Λουλακάκη

Εικόνα του Θανάση ΠαπακωνσταντίνουΟ λόγος του λιτός, περιεκτικός, μ' αυτά που υπονοούνται να είναι συχνά περισσότερα απ' όσα λέγονται. Τα τραγούδια του, άλλοτε εσωστρεφή και λόγια κι άλλοτε δημώδη και διονυσιακά. Για τους πιτσιρικάδες που τον ακούν με «θρησκευτική ευλάβεια» και έχουν φτιάξει ένα ολόκληρο site για ό,τι αφορά τη δουλειά του (την Κοιλάδα των Τεμπών) είναι, απλώς, ο Θανάσης. Για τους μεγαλύτερης ηλικίας «φαν» του είναι ένας δημιουργός συνεπής στην επαρχιακή ρίζα του και στην εκτός πόλεως καθημερινότητά του (μένει πάντα με την οικογένειά του στο Μεταξοχώρι Αγιάς), που προσπαθεί, μόνο, να επικοινωνήσει μέσα από τη μουσική.

Ο ίδιος δεν θέλει να μιλάει τόσο για τον εαυτό του όσο για τη διαδικασία της δημιουργίας όταν παίρνει αγκαλιά την μπουζουκομάνα του -δώρο του Ισίδωρου Παπαδάμου από τους Χειμερινούς Κολυμβητές- κι αρχίζει να σκαρώνει τραγούδια. «Εκείνη τη στιγμή», έγραψε πρόσφατα, απαντώντας στην κριτική ενός μπλογκ (wxra.blogspot.com), «είμαι ένα αγαθό έμβρυο, μια αμοιβάδα που ξέρει μόνο να ανασαίνει, μια σχισμή στο βράχο απ' όπου αναβλύζουν εικόνες και μουσικές. Δεν είναι δικά μου. Βάζω μόνο τη ρωγμή. Δεν επαίρομαι. Γι' αυτό και σπανίως κραυγάζω όταν τραγουδάω. Γιατί αμφιταλαντεύομαι. Γιατί, πολλές φορές, δεν έχω το σθένος του εγωιστή δημιουργού που τραγουδάει και κινείται σα να λέει: «Κοιτάξτε τι έγραψα, μάγκες!» Τρίχες… Η σπουδαία τέχνη κάνει τον δημιουργό της να μην έχει σημασία».

Αυτές τις μέρες, ένα καινούργιο CD πήρε το δρόμο προς τα δισκοπωλεία. Ο «Σαμάνος», με 12 καινούργια τραγούδια δικά του αλλά με ερμηνευτή, αυτή τη φορά, τον Διονύση Σαββόπουλο. Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου το δηλώνει σε κάθε ευκαιρία: θεωρεί τον Σαββόπουλο τον «πρώτο, μεταπολεμικά, ολοκληρωμένο τραγουδοποιό και, επίσης, τον σημαντικότερο Ελληνα στιχουργό στα χρόνια της επώνυμης δημιουργίας». Εχει, λοιπόν, ένα ειδικό βάρος ο «Σαμάνος» τους. Οπως και οι κοινές εμφανίσεις τους, την περασμένη άνοιξη στο Polis Theatre κι αυτόν τον καιρό σε συναυλίες ανά την Ελλάδα. Κι ας έχουν προκαλέσει διαδικτυακές αψιμαχίες. Ο Λαρισαίος τραγουδοποιός το γνωρίζει. Δίνει απάντηση σε όσους έσπευσαν να τον κρίνουν με αυστηρότητα αλλά, ταυτόχρονα, και μια υπόσχεση: «Δεν θα ξαναδουλέψω σε κλειστό χώρο το χειμώνα. Το αποφάσισα. Η νύχτα δεν μου πάει…»

Οταν αναγκάζεστε, όπως αυτή την περίοδο, να περνάτε πολύ καιρό στην Αθήνα, τι σας λείπει περισσότερο από το Μεταξοχώρι;

Η οικειότητα των προσώπων και του περιβάλλοντος. Στην Αθήνα είμαι ένας ξένος που νιώθει συχνά το μετέωρο της μοναξιάς.

Πόσο αλλαγμένη βρίσκετε κάθε φορά την πρωτεύουσα;

Η σημαντικότερη μεταβολή που αντιλήφθηκα τα τελευταία χρόνια είναι η πολυμορφία που φέρνουν οι μετανάστες. Η προσπάθειά τους να στήσουν μια καλύτερη ζωή έχει κάνει και την Αθήνα καλύτερη. Ενα μικρό παράδειγμα: τα απλωμένα ρούχα τους κάνουν τις τρώγλες στις οποίες ζουν να φαίνονται λιγότερο άσχημες.

Ενας τραγουδοποιός της υπαίθρου διαφέρει από έναν που ζει εντός των τειχών ή είναι αδόκιμος ένας τέτοιος διαχωρισμός;

Η διαδικασία της δημιουργίας είναι χαοτική και ίσως στηρίζεται περισσότερο στα εσωτερικά τοπία. Μάλλον, λοιπόν, δεν έχει νόημα ένας τέτοιος διαχωρισμός.

Αστειευόμενος, μερικά χρόνια πριν, είπατε ότι γράφετε μουσική και τραγούδια «με το σύστημα των τριών «ου». Στα κουτουρού δηλαδή». Η διαδικασία δημιουργίας των τραγουδιών που γράψατε για το CD με τον Διονύση Σαββόπουλο είχε κάτι διαφορετικό; Είχατε περισσότερο άγχος;

Συνεχίζω με το ίδιο σύστημα, που ανέπτυξε για πρώτη φορά στο γήπεδο, ως προπονητής, ο παλιός ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού Τάκης Φυλακούρης. Γιατί έτσι, ακόμα κι όταν ηττάσαι, η ήττα είναι γλυκιά…

Φοβάστε τον «ανταγωνισμό» αυτών των καινούργιων τραγουδιών με τα τραγούδια που ο ίδιος ο Σαββόπουλος έχει γράψει; Αν θα αντέξουν και τα δικά σας, δηλαδή, στη μάχη με το χρόνο;

Περιέργεια έχω να δω την έκβαση αυτής της «μάχης». Αλλά όχι φόβο ούτε ανταγωνισμό.

Θυμάστε ποιο τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου ακούσατε πρώτη φορά στη ζωή σας;

Την νταρντάνα τη Ζωζώ από το «Φορτηγό».

Θεωρείτε ότι σας αδίκησα όταν έγραψα, μερικούς μήνες πριν, με αφορμή τις εμφανίσεις σας στο Polis Theatre, για ένα «χώρο που δεν κατάφερε, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες, να εκδυθεί τον μανδύα μιας μπουζουκλερί»; Η κριτική ήταν κυρίως για τη λογική του χώρου και τις τιμές…

Ας γράφετε ό,τι θέλετε. Προτιμώ τους δημοσιογράφους που είναι ατίθασοι και θαρραλέοι παρά γλείφτες και υποταγμένοι. Κατά τα άλλα, σε καμιά περίπτωση ο χώρος δεν ήταν μπουζουκλερί. Οντως υπήρχε μια αντίφαση ανάμεσα στην αίσθηση που κουβαλούν τα τραγούδια και το «πακέτο» χώρου-τιμών. Ομως, ποιος είναι εκείνος ο χώρος στην Αθήνα όπου θα παίζαμε και θα ήταν όλοι ικανοποιημένοι; Με απασχολεί πολύ αυτό το ζήτημα. Από τη στιγμή που μπήκα στο παιχνίδι της εμπορευματοποίησης προσπαθώ να βρω τρόπους ώστε οι αντιφάσεις να είναι όσο το δυνατόν λιγότερες. Ακόμη και αυτοδιοργανώσεις έχω κάνει -στα όρια της οικονομικής αποτυχίας- σε χώρο κάθε άλλο παρά μπουζουκλερί, στο θέατρο «Χώρα», μα και τότε άκουσα διάφορα. Η τελευταία σκέψη μου είναι να παίζω -υγεία να έχουμε- μόνο τα καλοκαίρια, σε ανοιχτούς χώρους, χωρίς παρκαδόρους, σερβιτόρους, φιάλες εξαέρωσης χρημάτων κ.τ.λ. Δεν σας κρύβω ότι έχω αρχίσει να βλέπω εφιάλτες στον ύπνο μου ότι με κυνηγούν γιγαντιαία αράπικα φιστίκια!

Στο φόρουμ της «Κοιλάδας των Τεμπών» διάβασα πολλά για την επί σκηνής συνεργασία σας. Αλλα καλά, άλλα όχι. Αναφέρω ενδεικτικά: «Πριν από λίγα λεπτά είδαμε τον Θανάση στην ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ. Ρεπορτάζ στο ALTER με αρκετά πλάνα από το POLIS και τον Θανάση να τραγουδά on camera!!! Να δούμε τι άλλο μας επιφυλάσσει αυτή η συνεργασία», «Θανάση, υπερτίμησες τον Νιόνιο…», «Κάτι λείπει». Παρακολουθείτε αυτά που γράφονται στα μπλογκ;

Ηξερα από πριν ότι θα δεχθώ κριτική γι' αυτή τη δουλειά από ένα κομμάτι όσων με ακούν. Αλλά η ανεξάρτητη στάση που γουστάρουν σε μένα είναι αυτή που με οδήγησε και στη συγκεκριμένη συνεργασία, έχοντας την ανιδιοτελή λαχτάρα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Ο «Σαμάνος» πιστεύω ότι θα μας δικαιώσει. Οι εμφανίσεις προέκυψαν σαν μια διαδικασία ωρίμασης των τραγουδιών πριν δισκογραφηθούν. Μπορεί η συνάντησή μας να μην οδήγησε στη μέθεξη -πράγμα ούτως ή άλλως δύσκολο και δυσεύρετο- αλλά, κάθε φορά που κοιτούσα το ακροατήριο ένιωθα ευχαριστημένος και καταλάβαινα τον ποιητή που λέει: «Οι γέροι χωριστά / οι νέοι άλλο πράμα / όποιος τους θέλει αντάμα / πληρώνει ακριβά»…

Είναι γεγονός, πάντως, ότι εσείς στους νέους έχετε μεγάλο «ρεύμα». Πού το αποδίδετε;

Είναι ανεξήγητο.

Φέτος, επίσης, σε σύγκριση με άλλες χρονιές, διάβασα περισσότερες συνεντεύξεις σας στον Τύπο. Γιατί αποφασίσατε να «εκτεθείτε» περισσότερο;

Κι αυτό είναι ανεξήγητο.

Την επικαιρότητα των τελευταίων μηνών την παρακολουθείτε; Tα σκάνδαλα;

Οι μηχανισμοί που κατέχουν εξουσία είναι σκουπιδότοποι συνειδήσεων. Η ελευθεριακή νεότητα και η άδολη τέχνη είναι η ελπίδα μου. Κι αυτό που θυμάμαι, μέσες-άκρες, από τον Χριστιανόπουλο: «Προσπάθησαν να με θάψουν / αλλά ξέχασαν ότι είμαι σπόρος…

Τι ωθεί, τελικά, τον άνθρωπο να δημιουργήσει τέχνη;

Σε μεγάλο βαθμό, το πεπρωμένο.

Ομολογείτε τα απωθημένα σας;

Οχι.

Και τις ανασφάλειές σας;

Τις ανασφάλειές μου μπορούν να τις αντιληφθούν ως τέτοιες οι άλλοι κι όχι εγώ ο ίδιος.

Ο Ηράκλειτος έχει πει: «Αν δεν ελπίσεις, δεν θα βρεις το ανέλπιστο». Εσείς ποιο ανέλπιστο κυνηγάτε σήμερα;

Την επίγνωση.

Οι αναφορές σε πλανήτες και αστερισμούς ήταν μέχρι τώρα συχνές στα τραγούδια σας. Κοιτάτε ακόμη ψηλά;

«Στους γαλαξίες τ' ουρανού / και στο μυαλό μου μέσα / το ίδιο πράγμα κρύβεται / ανάλαφρα ανασαίνει / κοιτάει και περιμένει».